Het mooiste thermopolium van Pompeii

Een thermopolium was in het oude Rome de benaming voor een commercieel etablissement waar men kant-en-klare maaltijden kon bestellen, een beetje te vergelijken met onze hedendaagse restaurants. Vooral de armere bevolking maakte gebruik van deze mogelijkheid, dit omdat zij meestal geen eigen keuken hadden.

Tot in 79 na Chr. stonden mensen op deze plek nog gezellig bij elkaar te genieten van een hapje en een drankje. Maar toen barstte de Vesuvius uit en was het gedaan met de pret. De omgeving van de vulkaan, inclusief de Romeinse stad Pompeii, raakte bedolven onder een laag lava om pas vele eeuwen later weer gedeeltelijk te worden opgegraven.

Recent, bijna 2000 jaar nadat hier voor het laatst werd gesmuld, opende het mooist bewaarde thermopolium van Pompeii opnieuw eenmalig de deuren. Binnenkort is deze ‘snackbar’ uit het oude Rome voor iedereen toegankelijk.

Het thermopolium in kwestie is één van de mooiste en best bewaarde van Pompeii. Toeristen mochten het voormalige restaurant nooit bezoeken, omdat onderzoekers bang waren dat het beschadigd zou raken. Een paar maanden geleden mochten 300 bezoekers voor het eerst kennismaken met het etablissement.

Ook deze Romeinse eetbar is gebouwd in de typische dubbele L-vorm met cilindervormige gaten erin. Daarin werden potten gezet waarin voedsel, sauzen en warme dranken of soep werden bewaard. Alleen al in Pompeii zijn zowat 200 van dergelijke eetgelegenheden ontdekt.

Een thermopolium had een open voorkant naar de straat. De ingang naar de straat werd ’s nachts afgesloten met houten schuifdeuren. De klanten stonden aan de toog. Vaak was er een klein keukentje of een oven om voedsel op te warmen of warm te houden.

De dolia (voorraadpotten) hadden een capaciteit van 200 tot 300 liter maar grotere hadden een inhoud van 1.500 tot zelfs 2.000 liter. Ze werden vaak gedeeltelijk ingegraven om de inhoud koel te houden. In Pompeii maar ook in andere oude Romeinse steden zijn er meerdere voorbeelden van dergelijke eetgelegenheden te vinden.

Het thermopolium waarover we het hier hebben bevindt zich in de hoofdstraat, de Via dell’Abbondanza (de straat van de overvloed). Inwoners van Pompeii kwamen er een snack of lichte lunch nuttigen. Op de buitenmuren van de snackbar staan nog slogans om stemmen te sprokkelen voor Vetutius Placidus, de eigenaar van de zaak die zich net als verschillende concurrenten verkiesbaar had gesteld voor een openbaar ambt.

In één van de gaten in de bar hebben archeologen een heleboel munten gevonden, naar schatting minstens de dagopbrengst van de zaak. Waarschijnlijk heeft de eigenaar die daar nog vlug verstopt toen ook hij moest vluchten voor de vernietigende kracht van de Vesuvius.

De vulkaan barstte officieel uit op 24 augustus in het jaar 79, al wijzen recente bevindingen uit dat de uitbarsting in werkelijkheid een paar maanden later plaatsvond. Veel inwoners van de stad kwamen om bij de ramp. De vondst maakte duidelijk dat dergelijke eethuizen aardig wat geld opbrachten, want de dag was nog lang niet ten einde toen de vulkaan lava begon te spuwen.

Een thermopolium was eigenlijk alleen het tooggedeelte aan de straatkant en maakte vaak deel uit van een tabernae. Net zoals wij nu beschikken over verschillende soorten horeca (snackbars, tavernes, frituren, fastfood, restaurants, eetcafés, …) hadden ook de Romeinen in de oudheid keuze uit diverse soorten bars en restaurants voor een hapje en een drankje.

Velen hadden echter een thermopolium aan de buitenzijde, om de voorbijgangers toe te laten een snelle hap te nuttigen of om eten mee te nemen. De gasten die graag zittend van hun eten wilden genieten konden soms in het eetgedeelte plaatsnemen als dat beschikbaar was. De meesten zagen dergelijke bar echter vooral als afhaalgelegenheid, zij aten hun voedsel aan de toog op, buiten, rechtstaand, al pratend met vrienden.

Een caupona had achter het thermopolium tafeltjes en stoelen. Hier kon je iets drinken met eventueel wat kleine hapjes erbij. Een popina kwam wellicht het dichtst in de buurt van wat wij vandaag onder een eetgelegenheid verstaan. Dan had je nog een hospitium, een hotel of gastverblijf, waaraan meestal ook een popina verbonden was.

Tenslotte konden klanten ook terecht in een diversorium, zaken die een minder goede reputatie hadden omdat bij deze eetgelegenheden ook een bordeel hoorde. De klanten konden dan vanuit de gelagzaal even naar de meisjes op de eerste verdieping. Door de plotse vulkaanuitbarsting bleef in verschillende thermopolia heel wat materiaal intact.

Sommige voedselpotten bleven met inhoud en al bewaard. Het voedsel dat geserveerd werd, bevatte veel granen, groente, kaas en vis. Vlees kwam weinig voor. Het dessert werd gevuld met honing of ricotta. Zo waren er schalen met olijven, eieren, noten, bonen, haverkoeken, vis, dadels, kaas, worst, brood en veel fruit. Wijn werd nooit onverdund gedronken, dat vond men echt wel zonde en werd bestempeld als een barbaarse daad.

Er waren steeds verschillende soorten wijn beschikbaar, van zeer goedkoop tot peperduur. De kruiken stonden op de grond of in rekken aan de muur. Gezien de enorme natuurlijke voorraden in deze omgeving (op de zeer vruchtbare vulkanische grond waren er drie oogsten per jaar mogelijk en bovendien bevond de zee zich vlakbij) moet het voedselaanbod in Pompeii groot en gevarieerd geweest zijn.

Hoewel de opkomst van de openbare eethuizen het risico op branden – vooral in Rome – tot een minimum herleidde omdat er steeds vaker centraal werd gekookt, zagen sommige keizers in de tabernae een potentieel broeinest voor opstanden. Er kwamen naar hun zin soms te veel mensen bij elkaar en bovendien werd op die samenkomsten doorgaans ook nog aardig wat alcohol gedronken.

Zo wilde keizer Tiberius dat er geen gekookte etenswaren verkocht werden, Claudius wilde de zaken gewoon allemaal sluiten en zowel Nero als Vespasianus wilden dat er alleen gekookte groenten verkocht werden.

Maar de meeste Romeinen hadden geen eigen keuken en moesten dus wel hierheen voor hun warme (afhaal)maaltijd. Genetisch moet er van die gewoonte om buitenhuis te eten iets blijven hangen zijn, want ook vandaag nog zijn veel Romeinen niet echt gelukkig wanneer ze niet minstens één keer per dag een hapje kunnen nuttigen in een bar of trattoria!

www.pompeiisites.org
www.romeinspompeii.net
ufficiostampa@archeologicapompei.it