Rome blijft bouwen aan La Nuvola

Het hypermoderne congrescentrum La Nuvola dat momenteel wordt neergezet in het zuiden van Rome is een schitterend staaltje van moderne architectuur en vooral een bouwkundige uitdaging. Aan het futuristische ontwerp van architect Massimiliano Fuksas wordt al meer dan zes jaar gebouwd en zou volgens de Romeinse burgemeester Ignazio Marino in de eerste helft van volgend jaar eindelijk operationeel moeten zijn. Dat is al zeer ruim te laat. Maar nu, net in de delicate fase van de definitieve afwerking, besliste de bouwheer het adviescontract van Fuksas niet meer te verlengen.

Het prestigieuze project is momenteel voor ongeveer 85 % voltooid maar had eigenlijk vorig jaar al moeten klaar zijn. De bouw kreeg vooral in de beginfase af te rekenen met allerlei bureaucratische vertragingen en gedurende een bepaalde periode kampte de aannemer met een tekort aan bouwvakkers.

Door de lange bouwduur werd ook de geraamde kostprijs van 272 miljoen euro overschreden, waardoor vorig jaar een financiële injectie van 100 miljoen euro nodig was om het complex te kunnen afwerken. De verwachting is dat het kostenplaatje uiteindelijk zal oplopen tot meer dan 400 miljoen euro. Dergelijke overschrijdingen van het budget zijn in Rome niet echt ongewoon.

Recent raakte ook bekend dat het contract voor artistiek advies van architect Massimiliano Fuksas – waarvoor hij ruim 50.000 euro per maand opstreek – niet wordt verlengd. Deze taak wordt overgedragen aan de technici van bouwheer Eur SpA.

Fuksas, die het La Nuvola-concept reeds in 1997 ontwikkelde en een paar jaren later met zijn ontwerp de architectuurwedstrijd voor de realisatie van het nieuwe congrescentrum won, trad sinds de start van het bouwproject op als artistiek begeleider van de bouwheer. Deze laatste moet nu besparen en dus worden de dure adviezen van de architect geschrapt wegens overbodig.

Eur SpA wordt bijna volledig gecontroleerd door het ministerie van Financiën. De stad Rome participeert voor 10%. Eur SpA staat tevens in voor het beheer en de exploitatie van het toekomstige Nuovo Centro Congressi, zoals het project officieel heet.

Massimiliano Fuksas reageert dat de werkzaamheden nu mogelijk zullen aanslepen tot 2016, een bericht dat het stadsbestuur ongerust maakt, want Rome rekent erop dat de 34ste Universele Wereldtentoonstelling die in 2015 plaatsvindt in Milaan aanleiding zal geven tot de organisatie van een aantal evenementen en congressen die ook heel wat bezoekers van de wereldexpo naar de hoofdstad moeten lokken.

Fuksas, zelf een geboren Romein, heeft in de hele wereld projecten gerealiseerd maar stelt droogweg dat sommige bizarre dingen nu eenmaal alleen in Italië mogelijk zijn. “Daardoor is dit project wellicht het moeilijkste in mijn leven”, verklaarde hij een tijd geleden in de Italiaanse pers.

De Wolk of in het Italiaans La Nuvola, is een enorm project verspreid over een oppervlakte van ongeveer 55.000 m² tussen Via Cristoforo Colombo, Viale Europa, Viale Shakespeare en Viale Asia. Het immense gebouw vormt een nieuwe architecturale blikvanger in de stad. In het complex is onder meer plaats voor een auditorium met 1.850 zetels (1.900 m²) en een paar kleinere conferentiezalen (in totaal 1.330 m²). In alle zalen samen zullen er 7.550 zitplaatsen zijn.

Naast het auditorium wordt in een totale ruimte van 3.500 m² een foyer ingericht, evenals een restaurant, bars, toiletten, vestiaires en kleedkamers. Een ontmoetingsruimte van 5.580 m² en een winkelcentrum van 3.300 m² vullen de overblijvende ruimte op. Aansluitend wordt een viersterrenhotel van 439 kamers en zeven luxesuites neergezet.

Het hotel bestaat uit 17 verdiepingen en heeft een totale hoogte van 56 m. De hoofdingang van het hotel bevindt zich op Viale Europa. Het hotel staat in directe verbinding met de congreszalen. Onder het volledige complex werd een ondergrondse parkeergarage gebouwd.

De geschiedenis van De Wolk begint al in juni 1998 toen de stad Rome een internationale architectuurwedstrijd uitschreef voor de realisatie van een congrescentrum. De bedoeling was het imago van Rome op het vlak van internationale congressen en seminaries fors te versterken.

De jury, voorgezeten door architect Norman Foster, riep op 16 januari 2000 de Romeinse architect Massimiliano Fuksas uit als winnaar. De eerste steen werd gelegd op 11 december 2007 in aanwezigheid van de toenmalige burgemeester van Rome Walter Veltroni. Op dat moment was het al duidelijk dat het geen gemakkelijk project zou worden.

Het congrescentrum krijgt immers de vorm en het uitzicht van een wolk. Geen denkbeeldige in dit geval, want Fuksas wil er werkelijk eentje bouwen. Het auditorium zal er niet alleen uitzien als een wolk maar zich ook als dusdanig gedragen.

Aanvankelijk was er nauwelijks iemand die kon begrijpen hoe je zoiets in de praktijk zou moeten aanpakken. Precies die architecturale raadsels versterkten de mystiek die al van bij de aanvang over het project hing en het volkomen atypische ontwerp wordt handig uitgespeeld in de marketing en promotie van het toekomstige congrescentrum.

Het gebouw is een enorme rechthoekige en doorzichtige glazen doos die vervaardigd is uit 5.000 ton staal, glas en steen en beschikt over een dubbelwandige gevel die isoleert en bescherming biedt tegen zonlicht. Perforaties in de buitenwand zorgen voor ventilatie.

De enorme structuur is 198 m lang, 75 m breed en 39 m hoog en vormt het omhulsel voor wat ‘de wolk’ wordt genoemd, het eigenlijke auditorium dat het hele congrescentrum karakteriseert. Concreet wordt het auditorium in de glazen container tussen de begane grond en het plafond op zijn plaats gehouden door slechts drie verticale elementen.

Daardoor hangt het schijnbaar vrij in de lucht. Alle andere ruimtes in het complex zijn via loopbruggen verbonden met dit grote auditorium.

De onvoltooide constructie valt nog op dit moment nog het meest te vergelijken met een buitenaards ruimteschip. Het zwevende auditorium bestaat uit een orthogonaal raster van staal, teflon en glasvezel, op vernuftige wijze fijnmazig verweven tot een gigantische wolkvormige constructie van zowat 3.500 m².

Deze zal worden bedekt met een speciaal ontwikkeld semi-transparant materiaal dat overdag het licht doorlaat maar ’s avonds zal gloeien als een reusachtige lichtgevende lantaarn.

De structuur wordt gevormd door een membraan van innovatief materiaal bestaande uit o.m. glasvezel en siliconen. Die aanpak moet vanaf de buitenzijde zorgen voor prachtige visuele effecten.

Wie voorbij het gebouw wandelt, moet de indruk krijgen dat in de glazen doos een wolk hangt die beweegt door de wind. Een grote trap voert de bezoeker naar het inwendige van de constructie.

Fuksas, een architect die traditioneel veel belang hecht aan licht, heeft het klaargespeeld om met een ingenieus verlichtingssysteem de illusie te wekken dat de reusachtige wolk werkelijk zweeft en dat het om een beweeglijke, haast levende structuur gaat.

Wie zich in de wolk bevindt zal daar weinig van merken maar aan de buitenzijde zal je voortdurend kunnen zien dat de innerlijke structuur van de wolk systematisch wijzigt naargelang het gezichtspunt dat wordt ingenomen.

Door deze bijzondere lichttechnieken en door gebruik te maken van speciale materialen, die afhankelijk van de plaatsing helemaal doorzichtig, lichtbrekend en lichtabsorberend zijn of een bepaalde hoeveelheid licht doorlaten, zal een effect ontstaan waardoor het zal lijken alsof de wolk in zijn glazen omgeving effectief beweegt. De wolk zal door deze licht- en kleureffecten voortdurend van uitzicht veranderen.

Iemand die buiten staat ziet dat het gigantische ding, letterlijk gevangen in de glazen container, schijnbaar heen en weer wordt geduwd en gewiegd, zogenaamd door de stroom van de wind.

Zowel de initiatiefnemers als de architect voorspellen nu al dat alleen reeds dit effect gaat zorgen voor een grote toeristische impact van bezoekers die deze ervaring zelf willen zien en ondergaan. Ze krijgen daar ook de kans toe, want je moet geen congres bijwonen om in de toekomst La Nuvola te kunnen bezoeken.

De oude gebouwen van het ministerie van Financiën die zich vlakbij het toekomstige congrescentrum bevinden, worden na voltooiing van La Nuvola vermoedelijk gesloopt om plaats te maken voor een mix van appartementen en winkels. Dat gedeelte werd ontworpen door de bekende architect Renzo Piano.

Om niet uit de toon te vallen met La Nuvola zullen deze gebouwen in principe worden opgetrokken uit kristal en glas. Samen met het congrescentrum moeten ze zorgen voor een modern architectonisch geheel.

Met dit project slingert Rome zich meteen een flink stuk in de 21ste eeuw. Massimiliano Fuksas heeft, in zijn eigen stad, met dit project heel wat bouwkundige grenzen verlegd en laat een frisse wind door de architectuurwereld waaien.

De architect werd geboren in Rome in 1944 en behaalde zijn diploma in 1969 aan de universiteit van de Italiaanse hoofdstad. In 1967 opende hij in Rome een eigen ontwerpatelier.

Door zijn typische aanpak en eigenzinnige architecturale vormentaal, zoals bv. de organisch geconstrueerde glazen daken, kreeg Fuksas al gauw internationale vermaardheid en aarzelde hij niet om naast zijn kantoor in Rome ook een praktijk te openen in Parijs (1989), Wenen (1993) en Shenzhen in China (2008).

Zijn lijstje met eervolle vermeldingen en eretitels is verscheidene pagina’s lang. Realisaties van zijn hand vind je ondertussen in haast elk werelddeel terug en wonnen niet zelden belangrijke architectuurprijzen.

Zijn levenspartner Doriana Mandrelli werkt sinds 1985 met hem samen en in 1997 werd zij chef van de ontwerpafdeling van het architectenbureau. Doriana is eveneens geboren in Rome en studeerde kunstgeschiedenis aan de universiteit La Sapienza.

Haar projecten worden vooral gekenmerkt door een ononderbroken onderzoek naar het gebruik van nieuwe materialen en het experimenteren met nieuwe technieken om bepaalde architecturale visies te realiseren. Mandrelli ontwerpt tevens armbanden, deurklinken, stoelen, bestek en meubels en waagde zich ook al aan de creatie van een horloge en een thee- en koffieset.

Doriana vormt de verbindingsschakel tussen de studiemodellen en ontwerpen die digitaal worden gerealiseerd en de latere constructie in steen en beton. Wat de software op de computer toont, bouwt de ontwerpster na met echte materialen.

De partners vullen elkaar daarin perfect aan. Doriana leeft en werkt zowel in Rome als Parijs, twee steden waartussen zij pendelt. Ook zij beschikt over een indrukwekkend curriculum vitae.