Leonardo da Vinci wordt beschouwd als het meest creatieve genie ooit. Naast zijn wereldberoemde werk als schilder was hij ook uitvinder, schrijver, architect, beeldhouwer, componist, anatomist, filosoof, natuurkundige, scheikundige en ingenieur. Op basis van duizenden pagina’s van da Vinci’s aantekenboeken en nieuwe ontdekkingen over zijn leven en werk vertelt auteur Walter Isaacson een prachtig verhaal over hoe Leonardo da Vinci’s kunst verweven is met de wetenschap.
Hij laat zien hoe da Vinci’s genialiteit gebaseerd was op vaardigheden die we in de hand hebben, zoals zijn onstilbare nieuwsgierigheid, zorgvuldige observatie en een verbeeldingskracht die grenst aan fantasie. Walter Isaacson is de auteur van verschillende biografieën die alom worden geprezen, waaronder deze van Steve Jobs, Einstein, en Benjamin Franklin. Hij is gedelegeerd bestuurder van het Aspen Institute en voorheen voorzitter van CNN en hoofdredacteur van Time Magazine. Het boek is nu vertaald in het Nederlands.
De Italiaanse schilder, tekenaar, ontwerper van architectuur, beeldhouwer, musicus, ingenieur, uitvinder en natuuronderzoeker Leonardo da Vinci was zeker één van de grootste en meest universele geesten die de mensheid gekend heeft. Zijn nieuwe visie op de schilderkunst wekte in grote kring bewondering en bezorgde hem een enthousiaste groep van leerlingen en navolgers, ook buiten Italië. Toch zou zijn invloed minder groot en duurzaam zijn dan die van Rafaël en Michelangelo.
Omtrent zijn activiteiten op het gebied van de beeldhouwkunst is men onzeker. Vasari vermeldt zijn inspirerende samenwerking met Giovanni Francesco Rustici in Firenze bij de vervaardiging van de bronzen groep boven de noordelijke deur van het baptisterium (Johannes de Doper tussen een leviet en een farizeeër, 1506-1511). Men heeft dus getracht Leonardo’s hand in bepaalde beeldhouwwerken te herkennen. Het gaat dan vooral om producten uit het atelier van Verrocchio, zoals het charmante groepje van de Madonna met een lachend Christuskind (1475, terracotta, te zien in het Victoria and Albert Museum in Londen).
Als wetenschappelijk onderzoeker had Leonardo da Vinci een uiterst veelzijdige belangstelling. Hij vergaarde kennis op bijna ieder wetenschappelijk gebied en legde die vast in zijn veelal geïllustreerde notities. Bijzonder was dat hij schreef in linkshandig spiegelschrift. Dat Leonardo autodidact was en geen universitaire opleiding had genoten, bracht met zich mee dat hem op natuurwetenschappelijk gebied geen vooroordelen waren opgedrongen, maar had ook tot gevolg dat hij de systematische benadering en de mathematische kunde, nodig voor het uitwerken van zijn ideeën en voor het overtuigen van anderen van de juistheid daarvan, miste.
Van de vele onderwerpen waarmee Leonardo zich bezig heeft gehouden, kunnen op wiskundig gebied de kwadratuur van de cirkel en het construeren van regelmatige veelhoeken vermeld worden. Op natuurkundig terrein ging zijn belangstelling vooral uit naar de wetten van de beweging, de mechanica, naar de hydraulica, de optica en akoestische problemen.
Hij kende de camera obscura, de versnelling van de zwaartekracht en vergeleek de dichtheid van vloeistoffen door vloeistofkolommen in een U-vormige buis met elkaar in evenwicht te brengen, waarmee hij op de wet van Pascal anticipeerde. Hij maakte talrijke ontwerpen voor de meest verschillende werktuigen, o.a. watermolens, hefbomen, baggermachines, geschut en ander oorlogstuig, muziekinstrumenten, een fiets, liften en vliegmachines, waarbij hij uitging van de observatie van vogels in hun vlucht.
Da Vinci ontwierp kanalen, irrigatiesystemen, modellen voor kanalisatie van de Arno en andere waterbouwkundige werken. Op het gebied van de bouwkunde onderzocht hij ondermeer de krachten die in muren, bogen en zuilen optreden. Hij bestudeerde de anatomie van de mens door het verrichten van sectie op lijken, gaf een beschrijving van het hart en de hartkleppen en van de ligging van de menselijke foetus in de baarmoeder, alles voorzien van prachtige anatomische tekeningen.
Op geologisch gebied bestudeerde Leonardo de vraag of de aarde aan langdurige structuurveranderingen onderhevig is, en had hij veel aandacht voor de fossielen. Zijn onderzoekingen strekten zich verder nog uit over de plant- en dierkunde (vooral het paard) en de perspectief.
Leonardo da Vinci werd geboren op 15 april 1452 in Vinci (Toscane) en was een typisch voorbeeld van de ‘uomo universale’ ( de ‘allround mens’) van de renaissance. Hij was de onwettige zoon van de notaris van Vinci en een boerenmeisje. Waarschijnlijk verbleef hij vanaf 1466 in het atelier van Andrea del Verrocchio in Firenze en vanaf 1472 was hij eigen baas, hoewel hij nog enkele jaren als Verrocchio’s helper optrad en in diens huis woonde.
Omstreeks 1473 schilderde hij in een door Verrocchio ontworpen Doop van Christus (Uffizi, Firenze) de meest linkse engel en een klein stuk van het landschap. Leonardo had grote belangstelling voor de menselijke fysionomie, een onderwerp dat hij in allerlei nuanceringen uitgebeeld heeft, zowel in ideale, schone als in bizarre en zeer realistische typeringen.
Van 1483 tot 1499 verbleef Leonardo in Milaan aan het hof van hertog Ludovico Sforza. Deze vertrouwde hem het ontwerp voor een ruiterstandbeeld toe, waarin zijn vader Francesco Sforza verheerlijkt moest worden en waarvan de kunstenaar een 7 m hoog monument wilde maken. Het is nooit uitgevoerd, wel heeft enkele jaren een gipsmodel op ware grootte bestaan en zijn enkele fraaie tekeningen (zilverstift op blauw getint papier, te zien in de Royal Library, Windsor Castle) bewaard gebleven.
In deze tijd ontstonden schilderijen met de voor Leonardo zo kenmerkende toepassing van ‘chiaroscuro’ en ‘sfumato’, het schemerige, zachte licht en de fijne, subtiele vormgeving, die hij in de plaats stelde van de lineaire schilderwijze en de scherpe belichting van de Florentijnse schilderkunst uit het eind van de vijftiende eeuw. Deze geheel nieuwe artistieke zienswijze heeft hij ook verklaard in zijn theoretische notities over de invloed van het licht op de kleuren. Ze maken deel uit van zijn uitspraken over de schilderkunst in het algemeen. Deze werden later verzameld tot een Trattato della pittura, waarvan de eerste uitgave in 1651 in Parijs verscheen.
Een aantal tekeningen (in de Accademia in Venetië, de Brera in Milaan, de Royal Library van Windsor) getuigen van de aandachtige voorbereidingen voor de fameuze muurschildering Het Laatste Avondmaal (1495-1498, te zien in de Santa Maria delle Grazie in Milaan) dat door Leonardo, in tegenstelling tot de gangbare opvattingen, vooral vanuit psychologisch standpunt vertolkt werd. Nieuw is ook, dat alle figuren samen achter de tafel zitten, zelfs Judas, die tot dan steeds geïsoleerd tegenover de anderen was opgesteld.
Na de bezetting van Milaan door de Franse troepen (in 1499) reisde Leonardo naar Mantua, Venetië en ten slotte naar Firenze. Daar verbleef hij van 1503 tot 1506 en werd er door de stadsbestuurders belast met het ontwerpen van een wandschildering in de grote raadszaal van het Palazzo della Signoria (vandaag Palazzo Vecchio). Hiervoor ontwierp hij een historische gevechtsscène, de Slag bij Anghiari, in een oorlog tussen Firenze en Pisa. Ook hiervan zijn alleen talrijke paardenstudies (dieren in heftige beweging) en enkele andere tekeningen bewaard gebleven. De centrale groep, ruiters in gevecht om een vaandel, bleef in een aantal kopieën bewaard.
De bekendste is die van Peter Paul Rubens, een tekening in zwart krijt. Het was alleen deze ‘strijd om het vaandel’, die Leonardo zelf ter plaatse op de wand aanbracht. Nog vóór de voltooiing van het hele tafereel verliet hij Firenze. Het fragment verdween later onder de fresco’s van Vasari en zijn helpers. Van 1506 tot 1512 verbleef Leonardo opnieuw in Milaan, nu in dienst van de Franse bezetters. Opnieuw hield hij zich in deze jaren bezig met een ruiterstandbeeld, ditmaal ter ere van maarschalk Giacomo Trivulzio. Ook dit beeld werd nooit gemaakt.
Intussen verdiepte Leonardo zich in allerlei wetenschappelijke studies. Talrijke losse, ongeordende bladen met de meest uiteenlopende notities en illustraties kwamen in 1519 in het bezit van zijn erfgenaam en leerling Francesco Melzi. Na Melzi’s dood in 1570 raakten ze verspreid, totdat de beeldhouwer Pompeo Leoni omstreeks 1600 tien delen met Leonardo’s geschriften verzamelde en deze samenbracht in één geweldige foliant, de Codex Atlanticus, die wordt bewaard in de Biblioteca Ambrosiana in Milaan.
Maar ook elders in Europa ontdekte men losse bladen met aantekeningen en illustraties (onder meer in de Royal Library, Windsor Castle) en pas in 1965 werden twee tot dan onbekende notitieboeken ontdekt in de Biblioteca Nacional in Madrid, de zogenaamde Codices Madrid I en II die vooral technische ontwerpen bevatten. In september 1512, het jaar waarin de Fransen Milaan moesten verlaten, trok Leonardo met vier leerlingen via Firenze naar Rome. Hier was hij enkele jaren in dienst van Giuliano de’ Medici, een broer van paus Leo X.
Hij had in Rome niet zoveel werk, maar wel ontstonden hier in 1514 de tien magistrale tekeningen van de zondvloed, abstracte, visionaire composities, die verband hielden met zijn onderzoekingen naar de beweging van het water. Deze worden tegenwoordig bewaard in Windsor Castle. Terzelfder tijd heroverde de Franse koning, Frans I, Milaan. In 1516 accepteerde Leonardo de uitnodiging van de koning om naar Frankrijk te komen. Hij kreeg er woonruimte in het landhuis Cloux (vandaag Clos-Lucé) bij Amboise (nu een museum), samen met zijn vrienden Melzi en Salai.
In april 1519 maakte hij hier zijn testament. Hij stierf in Amboise op 2 mei 1519. Ondermeer Het Louvre in Parijs (Mona Lisa, 1503), de Uffizi in Firenze, de Alte Pinakothek in München, het Czartoryski Museum in Krakau, de Vaticaanse Musea, de National Gallery of Art in Washington D.C., de Hermitage in Sint-Petersburg en de National Gallery in Londen bezitten schilderijen van Leonardo.
Leonardo da Vinci. De biografie
Auteur: Walter Isaacson
Taal: Nederlands
Afmetingen: 46 x 242 x 181 mm
Gewicht: 1,2 kg
Uitgeverij: Spectrum
Eerste druk: oktober 2017
ISBN 10 9000 3586 63
ISBN 13 9789 0003 5866 3
Prijs: 39,99 euro
S.P.Q.R. - Romenieuws 
Plaats een reactie