De kunstschilder Titiaan (Tiziano Vecellio, 1490-1576) staat vanaf nu tot 18 september centraal in een focustentoonstelling in de Galleria Borghese in Rome.
Tiziano. Dialoghi di Natura e di Amore komt er ter gelegenheid van de komst van het schilderij Ninfa e pastore (de nimf en de herder) dat Titiaan schilderde in de laatste jaren van zijn leven en dat door het Kunsthistorisches Museum in Wenen aan de Galleria Borghese in bruikleen wordt gegeven als onderdeel van een cultureel uitwisselingsprogramma tussen beide musea.
De komst van het kunstwerk uit Wenen biedt de Galleria Borghese de gelegenheid om de schilderijen van Titiaan uit de eigen collectie eens extra in de kijker te zetten. Dat gebeurt rond een aantal constante thema’s in het oeuvre van de schilder.
De natuur, opgevat als een landschap, maar tegelijk ook een plaats van menselijk handelen. Liefde in verschillende vormen, goddelijk, natuurlijk, echtelijk,… En ten slotte de tijd, die het leven van de mens kenmerkt, zijn cyclus regelt en deze assimileert met de harmonie van het universum.
Ook de liefdevolle en muzikale allegorie van de nimf en de herder zinspeelt op natuur en liefde, verbonden door een harmonieuze relatie, als een onderdeel van de levenscyclus. Het is één van de laatste werken van de meester en het doek wordt door sommigen beschouwd als de som van zijn artistieke aspiraties.
Tiziano, Ninfa e pastore (ca. 1570-1575)
Olieverf op doek, 149,6 x 187 cm
Wenen, Kunsthistorisches Museum
Tot 18 september te zien in de Galleria Borghese
De tentoonstelling is opgesteld in zaal XX op de eerste verdieping van het museum, waar zich reeds een aantal andere schilderijen uit de Venetiaanse school van Titiaan bevinden.
Bij de tentoonstelling verschijnt tevens een catalogus, uitgegeven door Art’em, met een voorwoord van Francesca Cappelletti, de directeur van de Galleria Borghese en met teksten van curator Maria Giovanna Sarti.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt ook het eerste nummer van een nieuwe Galleria-reeks (uitgeverij De Luca) die de thema’s en werken van de Borghese-collectie op monografische wijze wil onderzoeken. Het eerste nummer is gewijd aan Tiziano.
Los van deze focustentoonstelling over Tiziano, is een bezoek aan Galleria Borghese, een museum met een ongelooflijke schat aan gevarieerde kunstwerken van de grootste kunstenaars uit de geschiedenis, altijd de moeite waard.
Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag van 9 tot 19 uur. Laatste toegang om 17.45 uur. De kassa is geopend van 8.30 uur tot 1 uur vóór sluitingstijd van het museum.
Omdat een bezoek beperkt is in aantal en tijd (tijdslot, een bezoek van twee uur is mogelijk voor maximaal 180 personen tegelijk), is reserveren ten zeerste aanbevolen om niet voor een gesloten deur te staan
Tickets kopen kan ook online op de officiële website van het museum waar je ook alle praktische informatie kan terugvinden.
Maak nooit gebruik van de vele en soms malafide websites die eveneens tickets verkopen. Ze worden vaak veel te duur verkocht en soms krijg je zelfs een vals of verlopen ticket in handen waarmee je dus uiteraard ook geen toegang krijgt.
https://galleriaborghese.beniculturali.it/
TIZIANO – ACHTERGROND
Tiziano di Gregorio Vecellio (Pieve di Cadore, Veneto, ca. 1487/1490 – Venetië 27 augustus 1576), was een Venetiaanse schilder, tekenaar en ontwerper van houtsneden. Titiaan, zoals hij in het Nederlands wordt genoemd, was in Venetië een leerling van de mozaïekwerker Sebastiano Zuccato en van Giovanni Bellini.
In 1508 werkte hij samen met Giorgione, van wiens poëtische kunst hij zo onder de indruk raakte, dat hij tussen 1508 en 1515 een uitgesproken giorgioneske stijl had. Nochtans was Titiaans visie eigenlijk een geheel andere dan die van Giorgione. Hoewel hij aanvankelijk, ook in zijn vroege portretten, getracht heeft deze giorgioneske sfeer op te nemen, bezitten deze reeds een soort vreemde grandeur, die typisch zou worden voor Titiaan, zoals bijvoorbeeld zijn Ariosto.
In 1511 schilderde Titiaan in de Scuola del Santo te Padua drie fresco’s met scènes uit het leven van de heilige Antonius, monumentale composities van grote, dramatische overtuigingskracht. Men herkent giorgioneske elementen, maar tegelijk ook Titiaans eigen epische interpretatie en vitale temperament.
Zo ontwikkelde hij in de jaren na 1510 zijn persoonlijke kijk op het giorgionisme (Marcus tronend tussen vier heiligen). In Noli me tangere treffen we de voor Titiaan zo kenmerkende eenheid tussen het landschap en de figuren, tot stand gebracht door middel van subtiele parallellen tussen de contouren en vormen van die beide elementen.
Dit verband tussen natuur en mensen zou later leiden tot de schepping van wat gewoonlijk het ‘ideale’ of ook wel het ‘heroïsche’ landschap genoemd wordt.
Het beroemdste schilderij uit deze periode is de Hemelse en aardse liefde, dat in gloedvolle kleuren een geklede en een naakte vrouw in een prachtig geschilderd landschap laat zien.
Omstreeks 1515 kreeg de grandioze en aristocratische vertolking, die zo typisch zou worden voor Titiaans persoonlijke opvatting en stijl, de overhand op de contemplatieve lyriek van Giorgione. Hiervan getuigt het altaarstuk Hemelvaart van Maria (1516–1518), een werk van 6,90 m hoog.
In dit tot dan tamelijk statisch uitgebeelde onderwerp, voerde Titiaan een geweldige, meeslepende beweeglijkheid in. Het stralende, door rood en blauw gedomineerde coloriet is in goudachtig licht gedrenkt. Zo markeerde dit stuk het begin van een periode van schitterende, feestelijke creaties, zoals de uitbundige mythologische taferelen met hun weelderige landschappen. Daarbij horen onder meer Bacchanaal en Venusfeest (1519), voor Alfonso d’Este.
Deze tweede scheppingsperiode vond haar afsluiting in de Madonna van de familie Pesaro (voltooid in 1526). In dit schilderij, evenals de vorige op groot formaat (4,78 m), heeft Titiaan de gangbare centraliserende compositie van een sacra conversazione op treffende wijze veranderd door de Madonna en de heiligen rechts in het tafereel te plaatsen en daarmee een krachtige diagonale beweging te scheppen. Het schilderij is dan ook belangrijk geworden voor soortgelijke composities in de barok.
De derde fase van Titiaans ontwikkeling situeert zich tussen 1530 en 1550. Aan het begin ervan viel zijn eerste contact met Karel V, toen hij, waarschijnlijk in Bologna, diens portret schilderde, een werk dat helaas is verloren gegaan.
In 1532 ontstond een tweede portret, vermoedelijk identiek, van Karel V met zijn hond, waarop de keizer ten voeten uit is voorgesteld, een schema dat in de Italiaanse portretkunst nog nauwelijks was toegepast. Karel V, van wie nog twee portretten van de hand van Titiaan bewaard zijn gebleven, waaronder een uit 1548, benoemde de meester tot zijn hofschilder.
Tot aan zijn dood voerde Titiaan vele belangrijke opdrachten uit voor het keizerlijke hof. Gedurende deze derde periode werkte Titiaan niet meer in zijn tot dan toe heldere, flonkerende coloriet, maar in donkere, sonore kleuren met een diepe gloed. Zijn vormgeving werd zeer plastisch.
Zijn vrouwelijke schoonheidsideaal, gebaseerd op dat van Giorgione (zeer duidelijk in de Venus van Urbino, ca. 1538–1540), maar zonder diens poëtische vertolking, is weelderig en erotisch, zoals bijvoorbeeld Jupiter en Antiope (bekend als de ‘Pardo-Venus’) en Danaë (eerste versie, 1545).
Van de religieuze werken uit Titiaans derde periode moeten vooral de Tempelgang van Maria (1538) en de Doornenkroning van Christus (1546–1550) genoemd worden.
Tussen 1530 en 1550 maakte hij tevens een reeks ongeëvenaarde portretten, met als hoogtepunt dat van paus Paulus III met zijn neven Ottavio en kardinaal Alessandro Farnese (ca. 1545, zie foto hierboven). Ook het portret van zijn vriend Pietro Aretino is hoogst indrukwekkend door de vitale presentatie en het bruisende coloriet.
Na 1550 manifesteerde zich een vierde, laatste fase in Titiaans stijl, gekenmerkt door een steeds vrijere penseeltechniek en een sterk dramatische voordracht. Een hoogtepunt van deze periode is het grote altaarstuk met het Martyrium van de Heilige Laurentius (ca. 1559), een nachtstuk onder een fantastische belichting.
Titiaan schilderde ook veel voor de Spaanse koning Filips II. Deze composities, bijna geheel uit kleurenvlekken opgebouwd, verkregen een bijna impressionistisch karakter.
Titiaan, wiens talent en werkkracht tot op het einde van zijn leven onverminderd bleven, liet, ook dankzij de medewerking van vele leerlingen en helpers, waaronder Lambert Sustris uit Amsterdam, een zeer omvangrijk oeuvre na.
Vooral het werk uit zijn laatste periode heeft grote betekenis gehad voor de ontwikkeling van de schilderkunst, met name in Spanje en in Vlaanderen. Evenals Rafaël is Titiaan een schilder geweest wiens invloed zich over de eeuwen heen heeft uitgestrekt.
Terwijl Rafaël echter het grote voorbeeld werd voor die schilders die de harmonische compositie en de schone lijn het belangrijkste vonden, heeft Titiaan diegenen bezield voor wie kleur en lichtbehandeling de doorslag gaven. In de negentiende eeuw nog veroorzaakte hij zo mee de reactie van de romantiek op het classicisme.
S.P.Q.R. - Romenieuws 