Gisteren brachten we het verhaal over de nieuwe spraakmakende fototentoonstelling Imperium Romanum, die je tot 15 januari 2023 kan bezoeken in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren. Vandaag staan we even stil bij enkele opmerkelijke foto’s van de 150 exemplaren die er op de expo te zien zijn. Zo krijg je ook een betere indruk van wat deze tentoonstelling precies omvat.
Tegelijk ga je misschien nog iets bijleren, want tussen de vele foto’s die in het museum te zien zijn, bevinden zich zonder twijfel plekken die je nog niet kende of die je nog nooit bezocht. De enorme oppervlakte waarover het immense Romeinse Rijk zich uitstrekte, komt hier letterlijk tot leven.
Alle foto’s in dit bericht zijn van de hand van Alfred Seiland. We bezoeken met S.P.Q.R. deze tentoonstelling op zaterdag 25 juni, waarbij we een bezoek met gids zullen aanbieden aan onze leden. De uitnodiging hiervoor is reeds verstuurd naar onze leden. In principe wordt in september een tweede bezoek gepland.
Alfred Seiland is gefascineerd door Romeinse sites waar de antieke wereld en de moderne tijd in elkaar overgaan. Een prachtig voorbeeld daarvan is de tempel van Jupiter in Damascus die vandaag als parking wordt gebruikt en daar zelfs speciaal voor gebouwd lijkt.
De fotograaf zoekt altijd vooraf zijn beeld uit en maakt het dan pas. Om zo te werken moet je soms ofwel veel geduld hebben, ofwel lang zoeken naar de geschikte plek. Seiland werkt ook het liefst met een analoge camera met nog een echte, lichtgevoelige film erin, in plaats van met een digitaal toestel.
Vele amateurfotografen maken tientallen beelden en kiezen dan de foto die voor hen het best geslaagd is. Een fotograaf die zich concentreert op het beeld zoals hij het wil, maakt het meteen juist.
Mijn foto’s moeten ook tonen wat het oog ziet, dus geen groothoek, zoom of focus. Alles moet even scherp zijn, net alsof je er zelf voor staat, zegt Alfred Seiland zelf.
Laten we hierna even enkele beelden uit de tentoonstelling Imperium Romanum wat meer in detail bekijken.
Filmset van de televisieserie Rome, Cinecittà-studio’s, Rome, Italië (2006).
Dit is de foto waarmee het allemaal begon. Het televisienetwerk HBO was, samen met de BBC en de RAI, bezig met de productie van de tweede serie van de serie Rome in de filmstudio Cinecittà in Rome. Het was op dat moment de duurste serie die ooit was gemaakt.
Alfred Seiland kreeg van het Amerikaanse weekblad The New York Times Magazine de opdracht om een fotoreportage te maken over de productie van de televisieserie. De fotograaf ontdekte in de filmstudio het prachtige decor waarmee het oude Rome zorgvuldig was nagebouwd. Een deel van de filmset kan je tot vandaag overigens nog steeds bezoeken.
Seiland maakte geen klassieke reportage en bracht geen acteurs of filmtechnici in beeld, maar beperkte zich tot de fraaie decors met de namaaktempels, zuilen en standbeelden, waar soms zomaar een vrachtwagen naast stond of een in plastic verpakte Romeinse strijdwagen.
De fotoreeks werd gepubliceerd in januari 2007 en kende veel succes. Zo groeide bij Alfred Seiland het idee om de restanten van het hele Romeinse Rijk vast te leggen zoals het er vandaag uitziet.
Als hij op een Romeinse site staat, gaat Seiland niet te werk zoals de meeste fotografen. Zijn visie en filosofie krijgen voorrang op het monument of het onderwerp. Zo was het ook in Cinecittà.
Pont du Gard, Vers-Pont-du-Gard, Frankrijk (2009).
Deze foto werd door het Gallo-Romeins Museum gekozen als het campagnebeeld dat wordt gebruikt voor de promotie van de tentoonstelling en wordt afgedrukt op flyers, affiches en in folders en te zien is op websites.
Een man geniet van de schaduw langs de oever van de Gard, een rivier in Zuid-Frankrijk. Op de achtergrond zie je de Pont du Gard, het hoogste en best bewaarde aquaduct uit de Romeinse tijd. Het werd gebouwd in de eerste eeuw na Chr. en is tot 45 m hoog.
De brug maakte deel uit van de waterleiding – aquaeductus in het Latijn – die de stad Nemausus, het huidige Nîmes, van water voorzag. Op deze plek overbrugde de waterleiding de vallei van de Gard.
De man op de foto was zich bewust van de aanwezigheid van de fotograaf, maar hij ging ervan uit dat Alfred Seiland enkel de brug wilde fotograferen en dat hij er zelf niet zou opstaan. Tot vandaag weet de man niet dat hij, en niet de brug, de ster van de foto is geworden.
Tempel voor Apollo, Side, nabij Selimiye, Turkije (2011).
Aan de zuidkust van Turkije, ten oosten van Antalya, vind je de resten van de Romeinse stad Side. Vandaag is dat een toeristische trekpleister, vol met bars en restaurants langs de kustboulevard.
Toen Alfred Seiland deze foto nam, trok vooral de Stones Rockbar de aandacht met een opzichtige reclame. In de Romeinse tijd was Side de belangrijkste havenstad in de regio. Er werd vooral olijfolie verhandeld. Op de foto zie je rechts de resten van de tempel voor Apollo, één van de beschermgoden van Side.
Het eindpunt van de Via Flaminia, Rimini, Italië (2012).
In de badstad Rimini wilde Seiland het eindpunt vastleggen van de Via Flaminia die in Rome vertrekt. Op vele plaatsen in Rimini vind je overblijfselen van het Romeinse verleden van de stad, die toen Ariminum heette.
Alfred Seiland liet die links liggen. Hij nam deze foto vanop het balkon van zijn hotelkamer die hij speciaal voor het maken van deze foto had geboekt. Het werd een nachtopname. Toch ligt het strand van Rimini er verlaten, ordelijk en helverlicht bij.
Het kunstlicht, dat uit het niets lijkt te komen, contrasteert met de gitzwarte hemel en versterkt de kleuren van het strandmeubilair en de speeltuigen. De rijen strandstoelen zorgen voor een interessant lijnenspel en geven diepte aan de foto. Ze doen denken aan een Romeins legioen in slagorde.
Op deze kleine foto is het nauwelijks te zien, maar op het grote beeld op de tentoonstelling zie je op de achtergrond een verliefd koppeltje op een strandstoel. Hier eindigt de Via Flaminia.
La Storia di Roma, Colosseum, Rome, Italië (2010).
Als meest bekende bouwwerk van de Romeinse oudheid mocht het Colosseum uiteraard niet ontbreken in de fotoreeks. Romeinen kenden het gebouw als Amphitheatrum Flavium of ‘Flavisch Amfitheater’, naar de familienaam van de keizers die het in de jaren 70 na Chr. lieten bouwen.
Het monument is in het verleden echter al miljoenen keren gefotografeerd. Toen zag Seiland het eet- en drankkraampje met daarop in grote letters ‘La Storia di Roma’ of ‘De geschiedenis van Rome’.
De meeste fotografen zouden de lelijke kraam weglaten omdat het stoort. Maar Seiland neemt die er opzettelijk bij omdat ze iets toevoegt. Met de foto toont hij niet alleen de oudheid, maar ook de moderne tijd, die van het toerisme.
Bij deze foto hoort ook het citaat dat we gisteren al even hebben vermeld: Er is meer verleden dan heden. Boven en ook onder de grond. Wereldberoemd erfgoed. Vermarkt tot in de kleinste steen. Voor klanten van over de hele wereld.
Kanaal van Korinthe, Isthmia, Griekenland (2014).
Dit is het kanaal van Korinthe. Dat doorsnijdt de landengte die de Peloponnesos verbindt met de rest van het Griekse vasteland. De waterweg dateert uit 1893, maar gaat terug op een idee van de Romeinse keizer Nero uit de eerste eeuw na Chr.
Alfred Seiland is erg trots op deze foto. Hij bepaalde het camerastandpunt met het oog op symmetrie. Die is niet perfect, maar dat wilde hij ook niet. Vervolgens wachtte hij op het geschikte moment om af te drukken: het zonlicht dat zowat loodrecht in de kloof schijnt. De schaduw die nagenoeg symmetrisch op de kloofwanden valt.
Een voorbijvarend jacht dat golven veroorzaakt die het gevoel van symmetrie versterken. En net op dat moment, al is het op deze kleine foto moeilijk te zien: een bungeejumper die in de 80 m hoge kloof duikt. De perfectie nabij.
Aquaduct van Carthago, Mohammedia, Tunesië (2013).
Deze foto nam Alfred Seiland bij de Tunesische stad Mohammedia, aan de autosnelweg naar de hoofdstad Tunis. Links staan bogenrijen van het aquaduct dat Carthago vanaf de tweede eeuw na Chr. van water voorzag.
Dat was 132 km lang, het langste dat de Romeinen ooit lieten aanleggen. Met zijn 100.000 inwoners was Carthago één van de grootste steden in het Romeinse Rijk.
Archeologen schatten dat er dagelijks zo’n 25.000 m³ water werd aangevoerd, 250 liter per persoon. De waterleiding liep grotendeels ondergronds, maar op sommige plaatsen – zoals hier – moest een riviervallei worden overbrugd met een aquaductbrug.
Tempel van Garni, Garni, Armenië (2015).
Deze tempel staat in Garni, nabij de Armeense hoofdstad Jerevan. In de eerste eeuw na Chr. lag daar Gorneae, de hoofdstad van het Koninkrijk Armenië. Dat was een bondgenoot van de Romeinen.
Sommige onderzoekers vermoeden dat dit geen tempel is, maar een koningsgraf in de vorm van een tempel. In 1679 stortte het gebouw in na een aardbeving, maar omstreeks 1970 werd het heropgebouwd.
Jaarlijks, op 21 maart, vereren neopaganisten hier Ara, de oppergod van het voorchristelijke Armeense godenrijk. Volgens hen is Armenië het thuisland van de Ariërs en de bakermat van alle Indo-Europese culturen.
Palmyra, Tadmor, Syrië (2011).
lfred Seiland kon Syrië in 2011 bezoeken, net voordat daar de burgeroorlog uitbrak. Zo heeft hij ook de Romeinse stad Palmyra, nog vóór de zware beschadigingen die in 2015 en 2016 werden aangericht door IS, kunnen vastleggen.
Dit beeld, met op de achtergrond de middeleeuwse burcht en de grote antenne op de heuvels is vandaag waarschijnlijk niet meer te maken. Palmyra lag in een oase in de Syrische woestijn. Alfred Seiland nam deze foto vanop het theater.
Rechts staan resten van een monument dat het belangrijkste kruispunt van de stad markeerde: een laag podium met op elke hoek een pedestal met daarop vier zuilen in rood graniet en een dak.
De hoofdstraat en een belangrijke zijstraat kwamen er samen. Beide waren geflankeerd door overdekte zuilengalerijen. Vele zuilen stonden in 2011 nog overeind zoals je op deze foto kan zien. Vandaag zijn heel wat structuren in Palmyra verwoest.
Marktpoort van Milete, Pergamonmuseum, Berlijn, Duitsland (2008).
Het gebouw rechts is de toegangspoort tot het centrale marktplein van Milete, een Romeinse havenstad in het westen van het huidige Turkije. Ze was 16 m hoog.
Toch is deze foto niet genomen in Milete, maar in Berlijn. Duitse archeologen groeven de poort in 1903 op en lieten haar naar daar brengen.
De marmeren blokken wegen samen meer dan 750 ton. In Berlijn werd de poort weer opgebouwd. Ze werd één van de paradepaardjes van het Pergamonmuseum, dat in 1930 zijn deuren opende.
Canopus, Villa van Hadrianus, Tivoli, nabij Rome, Italië (2009).
Dit is wellicht de beste foto van de tentoonstelling. Alfred Seiland nam het beeld in Tivoli, een twintigtal kilometer ten oosten van Rome. In de Romeinse tijd heette die plek Tibur.
Keizer Hadrianus liet er omstreeks 120 na Chr. een gigantisch buitenverblijf optrekken. Daarin lag onder meer een waterbassin van 119 m lang en 18 m breed, de zogenaamde Canopus. Het was een miniversie van het gelijknamige kanaal in Egypte dat de haven van Alexandrië verbond met de Nijl.
Deze foto kreeg een afzonderlijk plekje op de tentoonstelling. Vanuit een grote zetel kan je rustig genieten van het groot afgedrukte beeld. Op de foto zie je een stuk van de bogengalerij aan een korte zijde van het bassin, weerspiegeld in het regenwater op de grond en vervolgens ondersteboven gedraaid zodat de hemel ook in de reflectie bovenaan staat.
Ook hier is de moderne wereld aanwezig, al moet je goed kijken. In het modderige zand zie je de voetafdrukken van een toerist die met zijn sneakers aan de voeten, even voordien langs de plas met regenwater liep.
Imperium Romanum
Het Romeinse Rijk door de lens van Alfred Seiland
Tot 15 januari 2023
Gallo-Romeins Museum
Kielenstraat 15, 3700 Tongeren
www.galloromeinsmuseum.be
grm@stadtongeren.be
Tel.: + 32 12 67 03 30
Alle foto’s: © Alfred Seiland
S.P.Q.R. - Romenieuws 