Recent maakten de Nederlandse provincie Gelderland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bekend dat in Herwen-Hemeling (gemeente Zevenaar) een compleet en relatief ongeschonden Romeins heiligdom is ontdekt, vlakbij de Romeinse Limes.
Uit onderzoek van het Belgische archeologische bureau RAAP uit Eke-Nazareth, blijkt dat er verschillende tempels hebben gestaan.
Tot en met 30 september laat Museum Het Valkhof in Nijmegen het publiek kennismaken met de topstukken van deze vindplaats. Dat gebeurt met de tentoonstelling De ontdekking van Herwen-Hemeling. Een Romeins heiligdom.
In Herwen-Hemeling hebben Romeinse soldaten vanaf de eerste tot de vierde eeuw tot hun goden gebeden. De plek was bijzonder. Bij de splitsing van de Rijn en de Waal lag al een verhoging in het landschap, die kunstmatig nog iets hoger is gemaakt.
Bovenop dit heuveltje stonden twee, en misschien nog meer, tempels. Eén daarvan was een Gallo-Romeinse omgangstempel met kleurig beschilderde muren en een pannendak. Een paar meter verderop stond nog een tempeltje, eveneens met fraai beschilderde muren.
Bijzonder zijn de resten van enkele tientallen votiefstenen (kleine altaren) die zijn neergezet door hooggeplaatste soldaten. Ze bedankten daarmee een god of een godin voor het vervullen van hun wens.
Dat hoeft niet eens het winnen van een veldslag te zijn. Een verblijf in deze noordelijke streken overleven, vaak ver van huis, was al reden genoeg om dankbaar te zijn. De stenen zijn gewijd aan Hercules Magusanus, Jupiter-Serapis en Mercurius.
Een grote stenen waterput had mogelijk ook een bijzondere en wellicht religieuze functie: een stenen trap leidde naar beneden, het water in. Rondom de tempels brandden af en toe flinke offervuren, waarvan de haardkuilen zijn teruggevonden.
In Nederland zijn in het verleden nog andere Romeinse heiligdommen ontdekt. De tempels van Elst, Nijmegen, Empel en Aardenburg zijn bekende voorbeelden. Dit is echter de eerste tempel die pal op de grens van het Romeinse rijk (Limes) in Nederland is gevonden.
Het heiligdom in Herwen-Hemeling is bijzonder om een aantal redenen. Nog nooit eerder is in Nederland zo’n compleet complex gevonden met een tempelgebouw, votiefstenen en kuilen met resten van offers.
Daarnaast is de hoeveelheid kalkstenen sculptuurfragmenten ongekend. De locatie is eeuwenlang in gebruik geweest en een dergelijke lange gebruiksduur is uitzonderlijk.
Herwen-Hemeling is ook heel volledig. Verschillende Romeinse gebouwen zijn in latere periodes namelijk regelmatig verwerkt als een praktische voorraad kant-en-klare stenen die opgingen in toenmalige bouwprojecten. Dat is hier veel minder gebeurd. Votiefstenen, sokkels, een stenen put, delen van beelden,… het is er allemaal nog.
Het heiligdom werd vooral gebruikt door soldaten. Dat is te zien aan de vele dakpanstempels. De dakpanindustrie was in die tijd een activiteit van het leger. Daarnaast zijn er talrijke onderdelen van paardentuig, onderdelen van harnassen, en speer- en lanspunten gevonden.
Wat het heiligdom van Herwen-Hemeling ook goed laat zien, is hoeveel migratie er in die tijd plaatsvond. De manschappen die hier een offer kwamen brengen, waren in Hongarije geweest, in Spanje en Afrika. En ze namen hun goden met zich mee.
De ontdekking van Herwen-Hemeling
Een Romeins heiligdom
Van 24 juni tot 30 september 2022
Museum Het Valkhof
Kelfkensbos 59, 6511 TB Nijmegen
https://www.museumhetvalkhof.nl/
Telefoon: 024 360 88 05
info@museumhetvalkhof.nl
Reserveren: 024 360 88 05
publiekszaken@museumhetvalkhof.nl
Foto’s: RAAP / W. Kuijpers
S.P.Q.R. - Romenieuws 