De reis van Aeneas. Van Troje naar Rome

In Rome is de interessante tentoonstelling Il Viaggio di Enea. Da Troia a Roma (De reis van Aeneas. Van Troje naar Rome) aan de gang.

De expo is bedacht en georganiseerd door het Parco archeologico del Colosseo in samenwerking met de Associazione Rotta di Enea (Aeneas Route Association) om de kennis van de mythe van Aeneas en de culturele route Rotta di Aeneas te promoten en te verspreiden. Vorig jaar werd deze route gecertificeerd door de Raad van Europa.

De tentoonstelling werd samengesteld door Alfonsina Russo, directeur van het Parco archeologico del Colosseo, Roberta Alteri, Nicoletta Cassieri, Daniele Fortuna en Sandra Gatti. De expo is tot 10 april 2023 te bezoeken in de Tempel van Romulus (Tempio di Romolo) op het Forum Romanum.

De tentoonstelling vertelt de reis en de mythe van Aeneas aan de hand van 24 kostbare archeologische vondsten. Sommige artefacten werden nooit eerder getoond aan het publiek.

De expo is vooral een manier om meer te weten te komen over de geschiedenis van een legendarische route waarvan de wortels teruggaan tot in het verre verleden en die al vroeg ging deel uitmaken van de oudste mythes van Rome.

De onafhankelijke vereniging Rotta di Enea (met hoofdzetel in Rome) fungeert als een operationeel instrument voor de promotie, de ondersteuning en de coördinatie van de huidige en toekomstige initiatieven die deel (zullen) uitmaken van de culturele Aeneas-route.

De vereniging kan rekenen op een prestigieus internationaal wetenschappelijk comité en een groot internationaal netwerk van verenigingen en instanties die coördinerende steun verlenen en op lokaal vlak instaan voor de praktische uitbouw en planning van de route.

Het promoten van de gemeenschappelijke Europese wortels, die werden gevormd door de reizen en uitwisselingen die plaatsvonden in het oude Middellandse Zeegebied, zoals blijkt uit de prachtige vondsten die in de tentoonstelling worden getoond, is een fundamentele missie van de vereniging.

De mythe van Aeneas, overgeleverd door Vergilius in de Aeneis, is diep doorgedrongen in de Europese cultuur. Het verlaten van de verwoeste stad Troje, de held die wegtrekt uit zijn land en begint aan een lange reis naar het westen om een nieuw thuisland te bereiken voor de overlevende Trojanen om uiteindelijk het leven te schenken aan een adellijk geslacht waaruit de legendarische Romulus, de stichter van Rome en de eerste koning, zou geboren zijn. Het is een haast onweerstaanbare vertelling.

Aeneas verpersoonlijkt de waarden van de Romeinse traditie, zoals loyaliteit, een gevoel van verbondenheid met de gemeenschap, respect voor het gezin, voor de staat en voor de goden.

De tentoonstelling, die de medewerking kreeg van het Museum en de archeologische site van Troje, presenteert het verhaal van Aeneas aan de hand van 24 unieke archeologische artefacten, waarvan de oudste dateren uit de zevende eeuw voor Christus. Ze werden uitgeleend door twaalf verschillende musea en instellingen.

De werken worden voorgesteld volgens thema. We herkennen de afbeeldingen van Aeneas, zijn vader Anchises en zijn moeder, de godin Aphrodite, afbeeldingen van de Trojaanse oorlog, Palladio als talisman van redding, eerst van Troje en daarna van Rome.

Ten slotte is er de aankomst in Italië en de stichting van Lavinium, waar archeologische vondsten eveneens voeding hebben gegeven aan de legende van de Trojaanse held.

Onder de kostbare vondsten die worden tentoongesteld, bevindt zich ook het bekende keramieken meesterwerk, ontdekt in Puglia en gedateerd in de periode 370-360 v. Chr., en dat de vernietiging van het lichaam van de Trojaanse prins Hector door Achilles toont.

Een fresco dat werd gevonden in Pompeï, stelt een zeldzame afbeelding voor van het Trojaanse paard dat de stad in wordt gesleept.

Van groot belang zijn de terracotta beelden uit het heiligdom van Minerva in Lavinium, de stad die volgens de overlevering werd gesticht door Aeneas nadat hij arriveerde aan de Italiaanse kust.

Deze terracotta artefacten uit de vijfde en de derde eeuw v. Chr. zijn een belangrijk voorbeeld van laat-archaïsche en mid-republikeinse kunst, waarvan er verschillende voor het eerst aan het publiek worden getoond.

Tijdens de tentoonstellingsperiode, van december 2022 tot begin april 2023, zal het Parco archeologico del Colosseo tevens een reeks conferenties organiseren over de mythe van Aeneas en zijn legendarische reis.

In dezelfde periode zal het ook mogelijk zijn om deel te nemen aan thematische rondleidingen langs de route die Aeneas in in Vergilius’ verhaal aflegt. van het Forum Boarium naar de Porta Carmentale, naar de Asylum (tussen Arx en Capitolium), naar de Lupercale, omhoog naar het Argiletum en de Campidoglio en dan, door de vallei van het toekomstige Forum Romanum, nogmaals omhoog naar het dorp op de Palatijn, waar de nederige verblijfplaats van de koning zich bevindt, wat samenvalt met de plek waar het huis van Romulus zal verrijzen en, eeuwen later, de residentie van Augustus. Een haast mytische wandeling die terugblikt naar wat er was, voorafgaand aan de toekomstige stad Rome.

Il Viaggio di Enea. Da Troia a Roma
Van 15 december 2022 tot 10 april 2023
Tempel van Romulus (Tempio di Romolo), Forum Romanum
Van 9.30 uur tot 16 uur (laatste toegang om 15.45 uur)
Gesloten op 25 december, open op 1 januari
https://parcocolosseo.it/visita/orari-e-biglietti/

Download hier een informatieve brochure (Italiaans/Engels)

AENEAS – ACHTERGROND

De ontstaansgeschiedenis van Rome is duister. Toen de stad machtig werd, ontstonden sagen omtrent de stichting en oorsprong van de stad en haar rijk.

De officiële versie werd dat Aeneas, zoon van Aphrodite, uit Troje naar Latium kwam. Zijn zoon Ascanius stichtte Alba Longa. Ten slotte stichtten Romulus en Remus, tweelingzonen van Mars en Rhea Silvia, de dochter van de koning van Alba Longa, de stad Rome. Het stichtingsjaar werd vastgesteld op 752 v. C.

Aeneas (Aineias in het Grieks), is een mythologische Trojaanse held die reeds voorkomt in de epen van Homerus, maar vooral in de Romeinse wereld belangrijk werd als de indirecte stichter van Rome en stamvader van het Julische keizershuis waartoe Augustus en diens opvolgers behoorden.

Homerus noemt Aeneas de zoon van de sterveling Anchises en de godin Aphrodite. Hij werd geboren op de berg Ida in Trojeland en wordt door Homerus getekend als de dapperste held der Trojanen, na Hector.

Met grote moed nam hij deel aan de gevechten voor Troje, waarbij zijn goddelijke moeder en Apollo hem beschermden en Poseidon hem redde uit de handen van Achilles. Hij en zijn nageslacht, zo werd hem verteld, zouden heersen over Troje.

De sage van Aeneas is in de post-homerische tijd naar het westen gekomen, wellicht overgebracht door de Etrusken die zich in de 8ste–7de eeuw v. Chr. in de streek tussen de Arno en de Tiber in Italië hadden gevestigd, of misschien ook meegenomen door de Griekse kolonisten die zich in Zuid-Italië en op Sicilië hadden genesteld en nauwe handelsrelaties onderhielden met de Etruriërs.

Door deze transmigratie van de sage ontstonden nieuwe versies, namelijk dat Aeneas na Trojes ondergang werd gered en na vele omzwervingen aan de kusten van Latium belandde. Met verschillende variaties zijn deze sagen uit de Latijnse literatuur bekend, doch vóór alles uit het nationale epos van Rome: de Aeneïs van Vergilius.

Romulus en Remus, volgens de Romeinse sage tweelingzonen van de god Mars en van Rhea Silvia, zouden de stichters van Rome zijn. Door Amulius, een broer van hun grootvader Numitor, werd de tweeling in een mandje in de Tiber geworpen. De mand bleef echter in de modder steken aan de voet van de Palatijnse heuvel nabij een grot gewijd aan Faunus.

De kinderen, aldus gered, werden door een wolvin gezoogd in de schaduw van een vijgenboom, waar later de herder Faustulus hen vond, die hen door zijn vrouw liet grootbrengen. Volwassen geworden, doodden Romulus en Remus Amulius en stichtten een nederzetting op de Palatijnse heuvel. Er ontstond echter een twist tussen de broers, waarop Romulus zijn broer doodde en zelf heerste over het jonge Rome.

Om de bevolking uit te breiden, maakte Romulus de plaats tot asiel of wijkplaats voor ballingen en vluchtelingen; het tekort aan vrouwen werd opgelost door de Sabijnse maagdenroof, waarna de vestiging met de Sabijnse nederzetting op de Quirinalis samensmolt en Romulus met de Sabijnse koning Titus Tatius de regering deelde.

Na de dood van deze laatste werd Romulus alleenheerser. Op het einde van zijn regering werd hij door de god Mars ten hemel gevoerd en genoot hij, vereenzelvigd met de Sabijnse god Quirinus, goddelijke eer. Sommige oude teksten vermelden dat Romulus op het Forum werd begraven (Livius, Ab urbe condita, I, 4; Vergilius, Aeneïs, I, 275; VI, 778, 781; VIII, 342; Ovidius, Metamorphoses, XIV, 772 vv.).