Regering keurt stimuleringspakket van 5,4 miljard euro goed

De Italiaanse regering heeft een stimuleringsplan goedgekeurd ter ondersteuning van de talrijke bedrijven die getroffen zijn door de nieuwe beperkingen van de regering die probeert om de tweede virusgolf in te dammen.

Aan dat plan is een financieel pakket van 5,4 miljard euro verbonden. Een deel van dat geld zal -worden uitgekeerd in de vorm van belastingvoordelen en subsidies. Ook de aanvullende fondsen voor tijdelijke ontslagregelingen worden ermee gevuld.

Minister van Economie en Financiën Roberto Gualtieri beloofde dat het steungeld uiterlijk midden november rechtstreeks op de bankrekeningen zal belanden van alle betrokken bedrijven en personen die er recht op hebben. De minister vermeldde dat expliciet in de hoop de mensen gerust te stellen. Talrijke Italianen staan voor een financiële afgrond.

In Italië werden vandaag 24.991 nieuwe Covid 19-besmettingen geregistreerd. Dat is het hoogste dagelijkse aantal sinds het begin van de pandemie.

Ook het aantal virusgerelateerde sterfgevallen ging fors de hoogte in. Vandaag kwamen 205 mensen om als gevolg van het coronavirus. Gisteren werden 221 doden geregistreerd, twee dagen geleden vielen er 141 slachtoffers. In Italië zijn nu in totaal 37.905 officiële Covid-19-doden geteld.

De capaciteit van heel wat ziekenhuizen is stilaan bereikt. Bij sommige is het al zover. Zo werden aan het Santa Maria Gorettiziekenhuis in Latina alle zitbanken uit een kapel gehaald om er een aantal ziekenhuisbedden te kunnen plaatsen.

De strenge beperkingen die premier Giuseppe Conte en zijn regeringsploeg aan de bevolking hebben opgelegd, zorgen al een paar dagen voor protesten in verschillende Italiaanse steden. Het zijn de eigenaars van kleinere bedrijven die op straat komen, samen met hun werknemers die financieel zwaar getroffen zijn door de maatregelen.

In sommige gevallen werden de vreedzame demonstraties echter gekaapt door groeperingen met minder goede bedoelingen en die er een eigen agenda op nahouden. Daardoor ontaardden de betogingen in geweld. Vrijwel overal moest de oproerpolitie fors ingrijpen met traangas en waterkanonnen. Er werden verschillende onruststokers gearresteerd.

Academia Belgica en UGent organiseren online event op 30 oktober

De Academia Belgica in Rome organiseert in samenwerking met de Universiteit Gent op 30 oktober om 16.30 uur een online ronde tafel met als titel From labrum to lavacrum: the evolution of Roman bathing habits en de boekvoorstelling van Public Baths and Bathing Habits in Late Antiquity van dr. Sadi Maréchal (UGent).

Omwille van de ellendige virusperikelen is dit een online evenement dat iedereen echter vrij kan volgen. Voor één keer kunnen geïnteresseerden er ook vanuit hun huiskamer live bij zijn in Rome. Het volstaat om even voor het aangeduide tijdstip van het evenement in te loggen via deze link (zoomlink ID 982 4092 3883).

Romeinse badhuizen in de oudheid waren veel meer dan een gemeenschappelijke badkamer om het zweet en stof van een harde dag werken weg te wassen. Het waren sociale ontmoetingsplaatsen waar het aangenaam toeven was met familie, vrienden of collega’s, maar ook de gebouwen bij uitstek waarmee keizers en edelen het gewone volk konden verbluffen met pracht, praal en technologie.

Deze ronde tafel brengt specialisten van Romeinse badhuizen samen naar aanleiding van de publicatie van het boek Public Baths and Bathing Habits in Late Antiquity (uitgeverij Brill, 2020) en zoomt in op de evolutie die de Romeinse badgebouwen doorheen de eeuwen heen doormaakten.

De nadruk ligt vooral op de overgang naar de late oudheid, traditioneel gezien als een periode van teloorgang van de Romeinse baden en badgewoontes. Recent onderzoek van de sprekers wijst echter uit dat baden net één van de weinige publieke gebouwen waren die nog steeds werden gebouwd en gerestaureerd, ook door de christelijke autoriteiten.

De diepgewortelde ideeën over gezondheid en zelfrepresentatie die onafscheidelijk verbonden waren met de badgewoontes, evenals de symbolische waarde voor de uitstraling van een stad en voor de geldschieter, verzekerden dat badhuizen deel bleven uitmaken van het stadsweefsel en private woningen, ook na de hoogdagen van het keizerrijk.

De uitnodiging voor dit evenement kan je hier downloaden (PDF-formaat).

Vaticaan versterkt strijd tegen corruptie

De belangrijkste diensten van het Vaticaan gaan nog nauwer samenwerken in de strijd tegen corruptie en geldverspilling. Juan Antonio Guerrero s.j., de prefect van het Secretariaat voor de Economie, en de auditor-generaal hebben een memorandum ondertekend waarin zij zich engageren om nog beter samen te werken in de strijd tegen corruptie.

Dat impliceert ook een nauw toezicht op de uitvoering van de richtlijnen van paus Franciscus. Er zal veel strikter toegezien worden of de toekenning van overheidsopdrachten wel volgens de regels is gebeurd. Transacties zoals de vastgoedoperatis waar de uit zijn functies gezette kardinaal Becciu bij betrokken was, moeten veel transparanter worden.

Pater Guerrero noemt het engagement een nieuwe, belangrijke stap om corruptie binnen en buiten Vaticaanstad te voorkomen en te bestrijden. Het is volgens hem ook een belangrijk initiatief om verspilling tegen te gaan.

Dat is mooi meegenomen, want de inkomsten van het Vaticaan zijn in deze virustijden aanzienlijk gedaald. Zo zijn er momenteel veel minder bezoekers dan gewoonlijk in de Vaticaanse Musea. Tijdens de lockdown werden maandenlang helemaal geen tickets verkocht.

Horeca in Rome ziet het niet meer zitten: restaurants sluiten voortaan om 18 uur

De Italiaanse regering nam vorig weekend alweer enkele nieuwe maatregelen in een poging de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De ministers vergaderden zaterdag 18 uur lang, met als uiteindelijk resultaat dat premier Giuseppe Conte ’s nachts een nieuw decreet kon ondertekenen. Dat wordt vanaf vandaag van kracht en blijft tot minstens 24 november geldig.

Hoewel een nieuwe nationale lockdown voorlopig uitblijft, wordt in een aantal bedrijfssectoren met ontzetting gereageerd op de nieuwe maatregelen. Onder meer de uitbaters van privésportscholen, bioscopen en zwembaden wijzen op de grote verliezen die ze dit jaar al maakten.

Maar het is vooral de restaurant- en cateringsector die zich andermaal gepakt voelt omdat ze vanaf vandaag reeds om 18 uur de deuren moeten sluiten. Het afhalen van maaltijden blijft wel mogelijk tot middernacht.

De vereniging Confesercenti Roma, die de belangen van tienduizenden kleine en middelgrote ondernemingen vertegenwoordigd, kreeg dit weekend al meer dan duizend telefoontjes met de vraag voor financiële steun.

Daar zitten opvallend veel horeca-ondernemingen tussen. Die hebben dringend compensatie en bescherming nodig, anders dreigen nu zeer snel uitzettingen en sluitingen, stelt de sectorvereniging.

De financiële ellende was door het maandenlange gebrek aan inkomsten al groot na de lockdown, maar de trage herstart door het gebrek aan toeristen en andere klanten, heeft vele bedrijven pas echt in grote moeilijkheden gebracht.

Door de nieuwe noodmaatregelen krijgen velen nu wellicht de genadeslag. De economische crisis die momenteel in de sector heerst is ongezien. Het decreet dat de sluiting van bars, restaurants, ijssalons en andere eetgelegenheden oplegt, brengt een hele stad die leeft van handel en toerisme definitief op de knieën.

De winkels mogen voorlopig wel openblijven, maar die zien de sluiting van de restaurants met lede ogen aan. De meeste winkeliers verkochten de voorbije maanden al niet veel, maar de weinige klanten die na 18 of 19 uur nog even naar de stad komen, een tijdje winkelen en dan iets gaan eten, zullen nu ook verdwijnen.

Zonder horeca is de beleving in de stad weg. Wie niet dringend bepaalde spullen nodig heeft, neemt niet te moeite om in de stad te komen winkelen als nadien geen koffietje, een glaasje wijn of een aperitiefje kan gedronken worden. Vaak wordt de dag afgesloten met een hapje. Net als de beleving in de winkel zelf, maken bars en restaurants onlosmakelijk deel uit van het funshoppen.

Zonder horeca valt ook het uitgaansleven stil. Geen jarige die trakteert op restaurant, geen gepensioneerde die wordt uitgezwaaid en al zeker geen familie-etentjes of feestjes meer. Dus hebben ook maar weinig mensen nieuwe kleding nodig. Net zomin als de vele telewerkers. Wie thuis achter zijn of haar computer zit, hoeft geen nieuw kostuum of een mooi kleedje te dragen.

Wat werkgevers en hun personeel pas echt zorgen baart, is dat er momenteel nog geen besluit werd gepubliceerd dat voorziet in compensatie of een plan om de noodsituatie aan te pakken.

De premier kondigde op zijn persconferentie gisteren aan dat er een aantal steunmaatregelen op komst zijn, maar niemand weet precies hoeveel en hoe die zullen worden verdeeld.

Gezien de enorme vertragingen in het toekennen van steun na de eerste lockdown, zijn de ondernemers er absoluut niet gerust in. De situatie is ernstig, uitstel is geen optie, klinkt het.

Giuseppe Conte zei gisteren dat een vergoeding klaar ligt voor al degenen die door de nieuwe maatregelen economisch worden getroffen. Het geld zal aan de betrokken bedrijven worden toegekend via een bankoverschrijving door de belastingdienst.

Conte belooft naast enkele nieuwe steunbijdragen die niet moeten terugbetaald worden, ook een belastingvermindering voor de maanden oktober en november. Ook de tweede Imu-termijn (de belasting op onroerende goederen) die normaal op 16 december moet worden betaald, wordt afgeschaft.

Het decreet met de vergoedingen die bovenop de reeds bestaande steunmaatregelen zullen komen, wordt dinsdag gepubliceerd. In de loop van november moeten volgens Conte alle financiële compensaties toegekend zijn aan degenen die er recht op hebben.

Ondanks die beloftes zien heel wat restauranthouders het niet meer zitten. Velen van hen verkeerden na de lockdown al in moeilijkheden, maar nu ze enkel ’s middags nog een lunch mogen aanbieden, zien talrijke uitbaters nog maar één optie: sluiten.

Heel wat restaurants zullen gewoon niet meer openen omdat alleen de opbrengst van een lunch onmogelijk de kosten kan dekken. Bovendien is het grootste deel van de toeristen nog altijd niet teruggekeerd en doen meer dan 400.000 ambtenaren aan telewerk. Wie zou er dan nog komen lunchen?

De voorbije maanden was het ’s middags al zeer kalm, nu enkel nog openhouden voor de lunch is de moeite niet waard. Onze kosten liggen nog altijd een pak hoger dan de inkomsten, reageert de horecasector. Ook de sectorverenigingen en de vakbonden verwachten dat een heleboel zaken gewoon dicht zullen blijven.

Maar zelfs als ze gesloten blijven, moeten de bedrijven de kosten voor hun nutsvoorzieningen blijven betalen en blijft vooral de huur van hun pand voortlopen. Zelfs zonder enige activiteit blijven de kosten oplopen. De grootste slachtoffers zijn andermaal de talrijke personeelsleden.

Volgens Confesercenti Roma riskeren acht op de tien medewerkers van de kleine en middelgrote ondernemingen in Rome de komende maanden ontslagen te worden. Er is bovendien geen enkele garantie dat ze na 24 november weer aan het werk kunnen.

Die mensen zitten intussen in zware financiële moeilijkheden. Minstens 2.000 restaurantmedewerkers moeten hun vergoeding nog krijgen die in maart werd beloofd. De overgrote meerderheid wacht nog altijd op de beloofde cheque die in juni zou worden toegestuurd. Als deze situatie nog lang duurt, is het beroemde horecalandschap van Rome binnen enkele maanden een dorre vlakte, aldus een woordvoerder van Confesercenti.

De Romeinse pizzabakkers en een aantal restauranthouders voerden recent al eens actie om te protesteren tegen hun belabberde financiële toestand en de fiscale druk.

De cijfers zijn inderdaad dramatisch. Er zijn ongeveer 47.550 arbeiders aan de slag in Romeinse restaurants, van wie 33.000 mannen. In hotels werken bijna 30.000 mensen. Maar het decreet treft behalve bars, ijssalons, enoteca’s, … ook andere ondernemingen. In totaal worden naar schatting bijna 408.000 personeelsleden het slachtoffer van de nieuwe maatregelen.

De sectorvereniging begrijpt ook niet waarom de horeca nu weer opnieuw wordt getroffen, vooral omdat zowel de regering als wetenschappers al lieten weten dat de meeste besmettingen thuis in familiekring gebeuren en in de overvolle bussen en metro’s van het openbaar vervoer.

De befaamde kok Antonello Colonna, sterrenchef en eigenaar van verschillende restaurants, publiceerde gisteren een open brief waarin hij namens alle collega’s zijn onmacht uitschreeuwt:

We zijn als de kapiteins van een schip en we kunnen het dus niet opgeven. We moeten aan boord blijven, maar hoe moeten we varen? In heel Italië zijn er andermaal vele duizenden familiebedrijven die de voorbije maanden allemaal de Covid-19 maatregelen respecteerden, maar die nu hun activiteiten ’s avonds opnieuw moeten stopzetten. Wat gaat er met hen gebeuren?

Volgens de verschillende sector- en beroepsverenigingen is er ook dringend een herstartplan nodig. Er zou ook een decreet moeten komen om de huurprijzen tijdelijk te verlagen of voorlopig niet meer te innen. En de belastingdienst kan ook beter stoppen met het innen van achterstallige schulden. Wie geen inkomsten heeft kan ook niets betalen.

Maar voorlopig is alles gehuld in onzekerheid. We varen letterlijk blind. Onze leden vragen om hulp, maar we kunnen hen zelfs geen hoop geven omdat we zelf in het ongewisse verkeren. Als dit blijft duren eindigen we in een nooit gezien sociaal en economisch drama, aldus Confesercenti Roma.

Ook Marco Pucciotti, eigenaar van Sbanco, één van de bekendste pizzeria’s in Rome, heeft al publiekelijk laten weten dat hij het niet meer ziet zitten en ermee ophoudt.

Vijf jaar geleden opende hij samen met de bekende pizzabakker Stefano Callegari (de uitvinder van de trapizzino, een streetfood-snack die intussen in zowat heel Rome verspreid is) zijn succesvolle pizzeria.

Maar na acht maanden financiële onzekerheid en nu alweer een nieuwe avondsluiting, vindt hij het welletjes. Dit is niet meer aanvaardbaar. Opnieuw wordt onze sector getroffen. Talrijke horeca-ondernemers maar ook hun vele werknemers zien nu al zwarte sneeuw. Wat moeten die mensen de komende maanden doen? vraagt Pucciotti.

Eigenlijk zitten we nu al in een soort lockdown en ik vertik het om opnieuw, zoals in maart, voor duizenden euro’s onverkocht voedsel en ingrediënten weg te moeten gooien. Onze toekomst wordt momenteel gewoon vernietigd.

Voor ons hoeft het in ieder geval niet meer, we stoppen ermee. Misschien voorgoed, misschien voorlopig, daar zijn we nog niet uit. We wachten alleszins op betere tijden, als die tenminste nog ooit komen, besluit Marco Pucciotti pessimistisch.

Voormalige burgemeester van Rome ziet gevangenisstraf in beroep bevestigd

Gianni Alemanno (61), de voormalige burgemeester van Rome, ziet zijn eerdere veroordeling tot zes jaar gevangenis in beroep bevestigd. De politicus werd aangeklaagd wegens corruptie en illegale financiering en kwam onder vuur te llggen in de Mafia Capitale-zaak.

Alemanno houdt nog steeds vol onschuldig te zijn en stapt nu naar het Hooggerechtshof. In Italië worden celstraffen in principe niet uitgevoerd vooraleer alle beroepsprocedures uitgeput zijn.

Gianni Alemanno was burgemeester van 2008 tot 2013 en stond terecht voor het aanvaarden van bijna 300.000 euro aan steekpenningen. Van 2001 tot 2006 was ook minister van Landbouw in de regering van Silvio Berlusconi.

De complexe Secundini

Avonturen met opschriften – XIV

Vorig jaar begonnen we met de rubriek ‘Avonturen met opschriften’, een reeks bijdragen speciaal bestemd voor het aanzienlijke aantal classici onder onze leden (maar uiteraard ook bijzonder leerrijk voor alle anderen). Wij krijgen hiervoor de gewaardeerde medewerking van dr. Michiel Verweij van de Koninklijke Bibliotheek van België. Dit is de veertiende bijdrage in deze reeks.

* * * * *

Wij zijn gewend aan een straatbeeld vol tekst: reclameborden, uithangborden, wegwijzers, aankondigingen enzovoort. In het oude Rome was dat niet minder het geval. Gelukkig (voor ons) zijn heel wat van die getuigenissen op duurzaam materiaal bewaard gebleven. Gelukkig (voor ons) hadden de Romeinen de gewoonte om heel veel opschriften te maken en er zijn er dan ook tienduizenden bewaard.

Op verzoek van S.P.Q.R. stel ik enkele van deze teksten voor. Vandaag deel XIV. De vorige bijdragen in deze reeks kan je hier nalezen. De foto’s in deze nieuwsbrief werden door de auteur genomen op 28 februari van dit jaar, tijdens zijn (voorlopig) laatste bezoek aan Rome.

Wat rest een mens in coronacrisistijden? Op het moment dat Schrijver dezes dit schrijft (merk hier het chiasme…), kunnen we alweer bijna nergens naar toe. De grenzen zijn open, maar de kleurenjongens van het ministerie zwieren driftig met oranje en rood. Groen is duidelijk niet populair.

Hoe gaat de viruscrisis de komende weken en maanden evolueren? Misschien gaan de grenzen wel weer helemaal dicht. Misschien treedt er verbetering op. Wie weet, maar op dit moment ziet het er allemaal niet heel hoopvol uit.

Maar goed, op deze 21ste september zat Schrijver dezes te bedenken: wat rest een mens in coronacrisistijden? Het was vier dagen na de verjaardag van zijn eerste aankomst in Rome. Ja, een mens kan soms eigenaardige dingen herdenken. Zeker Schrijver dezes.

Hij herinnerde zich nog goed hoe hij bij aankomst met de trein voor het eerst de piramide van Cestius zag en ineens van die ontzagwekkende waarheid doordrongen werd: IK BEN IN ROME!

Hij herinnert zich ook nog goed hoe hij na een lang bezoek aan de Vaticaanse Musea op de helling van de Gianicolo ging rusten, aan de kant van de Porta Aurelia en hoe daar, toen hij in het gras zat te lezen, ineens uit een huis boven pianomuziek weerklonk.

Een andere blijvende herinnering is hoe hij de eerste dag in de Capitolijnse Musea in de zaal van de Brutuskop en de Spinario – het was warm, nog altijd zo’n 30°, het raam stond open, het geluid van buiten drong zacht door, net als de geuren van de bomen en bloemen – op dat moment ‘viel’. Het is nooit meer goed gekomen.

Hij herinnert zich ook hoe hij toen voor het eerst in de catacomben van Calixtus en van Domitilla kwam. In de laatste was een priester van Aziatische afkomst die de rondleiding verzorgde en dit op een bepaald moment zei dat iedereen die naar Rome kwam een bepaald doel had.

Toen hij aan een omvangrijke Amerikaanse dame vroeg waarom zij naar Rome was gekomen, gaf deze zonder aarzelen of verpinken het antwoord: ‘I don’t know, I just followed her’, daarbij wijzend op haar even omvangrijke buurvrouw.

Genoeg gekletst. Hier rest maar één remedie. Als het niet in lijf en leden kan, dan maar in de geest. Op naar de Via Appia!

Zoals de dichter zei:

Somniant pini calidis sub horis,
Aestus impendet, tremulum cicadae
Murmurant cantum, leuiter susurrat
Ventus in umbra;

Allicit uini cyathus neglecti,
Allicit carmen placideque in herba
Haurio stratus – modo poscit hora! –
Somnia uatum

‘Dromend staan de pijnbomen in de warme uren,
De hitte hangt over alles heen, de cicaden
Murmelen hun trillend lied, zacht fluistert
Wat wind in de schaduw;

Lokkend is een glas vergeten wijn,
Lokkend een gedicht, en behaaglijk uitgestrekt
In het gras put ik – het is er de tijd voor! –
De dromen van de dichters.’

Welke dichter zoekt u zelf maar uit, trouwens… Schrijver dezes doet al genoeg. Hij heeft u nu net in de geest meegevoerd naar de Via Appia en daar sjokt u nu, want het is heet.

U hebt de lunch gebruikt bij de bar bij de laatste bushalte, een panino en een glas Frascati op het terrasje achteraan, en wat soezelig van de wijn sjokt u nu langs de pijnbomen en cipressen, langs de verlaten steenhopen met soms wat herkenbaardere fragmenten, over de basaltstenen die de weg een paradijs doen zijn voor de voetgangers want niemand anders kan daar gemakkelijk overheen, geen fietsers, geen auto’s. En dan, dan staat u ineens oog in oog met het grootse grafmonument der Secundini.

Aan uw rechterkant, als u in tegenstelling tot het spreekwoord volgens welk alle wegen naar Rome leiden, juist van Rome weg loopt. Een vormeloze hoop is alles wat er van het eigenlijke monument rest.

Men vermoedt dat het een torenachtig monument is geweest, mogelijk met piramidaal dak en een beeld van de voornaamste begravene (archeologen hebben soms toch werkelijk veel fantasie), en vóór deze vormeloze hoop staat een negentiende-eeuwse reconstructie.

Het is een breed veld, met links en rechts bovenop een volledige steen (volledig? ja, volledig, het lijkt een wonder). Die twee bovenste stenen dragen een volledige tekst, maar zijn door de afstand niet zo gemakkelijk leesbaar, want de hoogte is omgekeerd evenredig aan de lettergrootte.

Dat wordt dan weer gecompenseerd door het hoofdopschrift op het brede veld, waar in grote letters net enkele letters zijn te lezen, want dit opschrift (dat dan net zo goed leesbaar was) is in hoge mate fragmentair.

U wilt al doorlopen, maar Schrijver dezes staat het niet toe. Hij trekt u aan uw mouw en wijst op het magische woord: AVG LIB Aug(usti) lib(ertus) ‘vrijgelatene des keizers’. Een voormalige paleisslaaf dus, een van die vrijgelatenen die in de eerste eeuw vanaf Claudius (41-54) zo’n belangrijke rol gingen spelen in het bestuur van het rijk. Deze man stond daar dicht bij.

Ineens is alle zwaarte verdwenen en u probeert de tekst te ontcijferen (CIL, VI, 1859):

]VG LIB SECVNDVS
]R[ ]C[
]SVS[ [.] ]VL[ ]OR
SCRIBA LIBRA[ ]VIAT[

FLAVIAE IRENE VXORI OP[
TI CLAVDIO SECVNDIN[
CLAVDIAE SECVNDINA[

Overigens zal blijken dat de officiële transcriptie in het Corpus Inscriptionum Latinarum geen rekening houdt met de uiterst fragmentarische brokken in de regels 2 en 3 aan de rechterkant en dat de eerste brokjes in die regels aan de linkerkant in de transcriptie een stuk naar rechts zijn opgeschoven. Maar dat is van latere zorg.

Eerst de vraag: wat weten we nu? De eerste regel is in veel grotere letters dan de regels 2-4 die weer groter zijn dan regels 5-7. De naam in de eerste regel is dus veruit de belangrijkste en die hebben we nu net niet volledig.

We weten dat hij Augusti libertus was, vrijgelatene van de keizer: de aanvulling van VG tot AVG ligt voor de hand en zal trouwens straks nog bevestigd worden. We weten ook dat hij de naam Secundus droeg. In de nominatief.

Uit regel 4 leren we (met zekerheid) dat hij scriba libra[rius] was, secretaris of schrijver en kopiist, iemand uit de echte administratie dus, maar tegelijk iemand die toch voldoende fortuin moet hebben verworven om zich een dergelijk indrukwekkend grafmonument te kunnen veroorloven.

Deze […] Secundus staat, zoals gezegd, in de nominatief, is dus het grammaticaal onderwerp. De drie andere namen, op de regels 5-7, zijn nagenoeg volledig en in ieder geval gemakkelijk aan te vullen:

Flavia Irene, zijn beste vrouw (aan te vullen: OP[TIMAE];
Ti(berius) Claudius Secundinus (aan te vullen: SECVNDIN[O], misschien nog: FIL(io) ‘zijn zoon’);
Claudiua Secundina (aan te vullen: SECVNDINA[E], misschien nog FIL(iae) ‘zijn dochter’).

De aanvullingen filio en filiae zijn hypothetisch en kunnen ofwel volledig ofwel afgekort zijn geweest. Dat is allemaal niet het probleem. Het probleem is dat deze namen in de datief staan. Dat wil zeggen dat de zinsconstructie is dat Secundus (dit monument heeft opgericht) voor Flavia Irene, Tiberius Claudius en Claudia. Niet omgekeerd.

Goed. U knikt en u denkt dat u goed werk hebt gedaan, ook al is er nog veel niet duidelijk. U knikt terecht. Nu richt u uw aandacht toch op de twee opschriften bovenop die een stuk moeilijker te lezen zijn. U knijpt uw ogen dicht, want u begint langzaam tegen de zon in te kijken, en u leest:

Rechtsboven (CIL, VI, 1860):

TI CLAVDIO
AVG LIB
SECVNDO
PHILIPPIANO
COACTORI
FLAVIA IRENE
MARITO
INDVLGENTISSIMO

Bijna geen afkortingen, zodat de tekst luidt:

Ti(berio) Claudio / Aug(usti) lib(erto) / Secundo / Philippiano / coactori / Flavia Irene / marito / indulgentissimo

‘Voor Tiberius Claudius Secundus Philippianus, vrijgelatene des keizers, belastingontvanger, (heeft dit opgericht) Flavia Irene, voor haar gewillige (of: tedere) echtgenoot.’

We noteren dat deze steen die een rechte bovenkant heeft, is opgericht door Flavia voor haar echtgenoot. We noteren ook dat we onze hoofdtekst nu kunnen aanvullen tot:

TI. CLAVDIVS A]VG LIB SECVNDVS [PHILIPPIANVS
COACTO]R[ ]C[
]SVS[ [.] ]VL[ ]OR
SCRIBA LIBRA[RIVS] VIAT[

FLAVIAE IRENE VXORI OP[TIMAE
TI CLAVDIO SECVNDIN[O FILIO (?)
CLAVDIAE SECVNDINA[E FILIAE (?)

Het opschrift rechtsboven geeft ons immers de volledige naam van Secundus en licht ons bovendien in over een van zijn beroepsactiviteiten, nl. dat hij coactor was. Dat zal hem u niet geliefd maken, want een coactor was een incasseerder, iemand die de belastingopbrengsten binnenhaalde (en daar meestal wel wat aan over hield, niet omdat hij op zijn beurt de staat oplichtte, maar omdat hij gewoon wat meer vroeg).

Overigens geeft de officiële transcriptie / editie in het CIL nog heel wat meer aanvullingen. Deze zijn echter niet afkomstig uit vermoedens op basis van de materiële eigenschappen van dit opschrift, maar op basis van een in Efese gevonden opschrift voor een Tiberius Claudius Secundus die met de onze geïdentificeerd wordt.

In mijn ogen ontbreekt daarvoor echter voldoende bewijs. Schrijver dezes geeft grif en gaarne toe dat hij voor geen kleintje vervaard is als het erop aan komt iets aan te vullen, maar dan moet er toch voldoende zekerheid voor bestaan. In wezen is hij heel ‘conservatief’ (al zou de lezer van de Vier letters van Aardenburg dat niet zeggen)…

De tweede tekst bovenop, nu aan de linkerkant, luidt (CIL, VI,1605) :

TI CLAVDIO
TI FILIO PAL
SECVNDINO
AN NAT IX M IX
D XIIX EQVO PVBL
DVLCISSIMO
FLAVIA IRENE
MATER

Ofwel, zonder afkortingen:

Ti(berio) Claudio / Ti(berii) filio Pal(atina) / Secundino / an(nos) nat(o) IX m(enses) IX / d(ies) XIIX equo publ(ico) / dulcissimo / Flavia Irene / mater

‘Voor Tiberius Claudius Secundinus, zoon van Tiberius, uit de tribus (= kiesdistrict) Palatina, 9 jaar, 9 maanden en 18 dagen oud, begiftigd met een paard van staatswege, voor haar liefste (heeft dit opgericht) Flavia Irene, zijn moeder.’

Blijkbaar was de jonge Tiberius zo in de smaak gevallen dat hij van staatswege een paard gekregen had. Het begrip equus publicus is bekend, zodat dit geval niet alleen staat.

Ook valt op dat in deze tekst nadrukkelijk alle kenmerken van een Romeins burger worden gegeven: naam (met de tria nomina), de tribus of het kiesdistrict waartoe hij behoorde, en de naam van zijn vader (en dus niet van de patronus die hem vrijgelaten heeft, zoals bij Secundus zelf).

De verschillende teksten bevatten dus met enige nadruk aanduidingen over het functioneren en het statuut van de verschillende personen. De naam van Secundus Philippianus doet vermoeden dat hij een vrijgelatene was van een van de keizers van de Julisch-Claudische dynastie.

De naam van zijn vrouw (die niet expliciet vrijgelatene wordt genoemd, maar wel liberta of libra moest zijn, omdat ze anders geen wettig huwelijk kon aangaan en dus ook geen wettige kinderen kon hebben) suggereert dat zij een vrijgelatene kan zijn van een van de Flavische keizers.

Als we deze gegevens bij elkaar in de buurt brengen (en geen leeftijdsverschil van 50 jaar aannemen), dan zou het goed kunnen zijn dat Secundus een vrijgelatene van Nero was en Flavia Irene van Vespasianus, maar dat is natuurlijk hypothetisch. Dat brengt ons opschrift op het einde van de eerste of begin van de tweede eeuw.

Maar nu komt het probleem: hoe moeten we het met elkaar verenigen dat de hoofdtekst stelt dat Secundus het grafmonument voor zijn vrouw en kinderen opricht, terwijl de kleine tekst rechtsboven nu net zegt dat de vrouw dat opschrift voor haar man heeft opgericht? Dat lijkt in eerste instantie tegenstrijdig…

Er zijn een paar elementen die de aandacht verdienen. Ten eerste is het niet zeker dat de twee kleine stenen bovenop de huidige negentiende-eeuwse reconstructie grafmonumenten zijn. Zo ontbreekt de aanduiding D M Dis Manibus ‘voor de goden van de onderwereld’, maar omdat deze aanduiding pas vanaf de Flavische periode voorkomt en we hier toch net na het begin van die tijd zitten, kan dat een verklaring zijn.

Belangrijker is mogelijk dat de bovenkant recht is. Dat lijkt banaal, maar toch: ik heb al eerder laten doorschemeren dat de vorm van een opschrift en de concrete gedaante en waarin het is opgesteld, van belang zijn. De meeste grafmonumenten (zoals bijv. in de opschriftentuin bij de Thermen van Diocletianus) hebben boven een timpaan al dan niet met rozetten of een halfronde afsluiting. Een rechte afsluiting komt veel minder voor.

Bovendien: wat is het nu aparte opschriften te hebben als je al een grote tekst hebt die alles zegt? Waar zouden die kleine dan hebben gestaan? Langs de weg? Daar waren ze niet nodig, want voorbijgangers zouden de hoofdtekst al hebben gelezen.

Binnenin de tombe? Daar zag niemand ze en zijn ze dus ook minder zinvol, want het gaat er bij deze teksten nu net om dat men ze leest, dat men de namen uitspreekt en op die manier de overledenen aan de vergetelheid ontrukt en hun daardoor leven schenkt. Schrijver dezes doet nu al alinea na alinea niets anders dan de familie van Secundus in het leven te roepen…

Vandaar dat men denkt (en dit is voor één keer niet een idee van Schrijver dezes…) dat deze kleine opschriften bases voor standbeelden zijn geweest. Moeder Flavia Irene zou dus een beeld hebben opgericht voor haar man en haar zoon.

Ik ben dan ook bang dat, gezien de nauwkeurige opgave van de leeftijd van de jonge Tiberius Claudius, de zoon inderdaad op de leeftijd van 9 jaar, 9 maanden en 18 dagen overleden is: een dergelijke exacte aanduiding van de leeftijd is typisch voor grafopschriften.

Mogelijk betekent het dan ook dat Secundus zelf ook overleden is vóór zijn vrouw, want het ligt meer voor de hand dat een dergelijk beeld is opgericht voor een overledene dan voor een levende. Althans in deze funeraire context…

De afwezigheid van de naam van de vader in het opschrift voor de zoon kan er op wijzen dat de eerste op dat moment al overleden is. Dus dat de moeder als laatste van de drie is overgebleven.

Helaas weten we verder niets over Claudia Secundina, de dochter: we hebben geen nadere gegevens en kunnen haar dan ook geen verdere plaats geven in dit betoog. Met excuses aan haar…

Daarmee zitten we nog steeds met ons hoofdprobleem. Want, als Secundus eerder is overleden dan zijn vrouw, waarom staat er dan op het grote opschrift dat hij het grafmonument heeft opgericht voor zijn vrouw en kinderen?

Het oprichten van een grafmonument was een zaak van groot belang in de oudheid. Het ging uiteindelijk om een huis voor de eeuwigheid (het idee van een graflicentie van tien jaar zou onbegrijpelijk zijn geweest) dat bovendien een rol speelde in het voortleven na de dood.

Er circuleerden verschillende ideeën over dat laatste, waarvan een was dat men voortleeft in de herinnering. Maar dat vraagt wel dat die herinnering gewekt wordt, zoals door een groot monument met opschrift dat men dan uiteraard luidop leest zodat men de naam noemt. Enfin, dat heb ik zo net ook al aangeduid.

Vandaar dat sommigen zélf al begonnen met het oprichten van een grafmonument. Er zijn tal van grafschriften bekend die een formulering bevatten dat X (verzwegen: dit monument heeft opgericht) uiuus ‘bij zijn leven’ sibi ‘voor zichzelf’ en voor diverse anderen die dan nog volgen, met naam of ook meer algemeen libertis libertabusque omniumque posteris eorum ‘voor zijn vrijgelatenen (mannen en vrouwen) en hun nakomelingen’.

Met die mooie vorm libertabus waarin een substantief van de a-declinatie de uitgang van de consonantdeclinatie krijgt om het onderscheidt te maken met libertis van libertus mannelijk.

I n de datief en ablatief meervoud hebben nl. libertus (mannelijk) en liberta (vrouwelijk) dezelfde vorm. Eerlijk gezegd, hoort deze vorm tot mijn favoriete vormen in de Latijnse taal, samen met (om even onbegrijpelijke redenen) de archaïsche passieve infinitief op -ier.

Op zich zijn er in de resten van het opschrift zoals die tot ons gekomen zijn geen sporen van iets dergelijks in het geval van Tiberius Claudius Secundus Philippianus. Maar het zou de gemakkelijkste en meest voor de hand liggende oplossing zijn.

Daarmee komen we tot het volgende verloop: Tiberius Claudius Secundus Philippianus is vrijgelatene van Nero. Hij huwt, in het begin van de Flavische periode Flavia Irene die zelf een vrijgelatenen van Vespasianus was. Mogelijk ‘kenden’ ze elkaar nog uit het paleis… Nog een vrijgelatenenromance ook…

Tiberius en Flavia hebben twee kinderen, een jongen, Tiberius Claudius, en een meisje Claudia. Deze zijn allebei vrijgeboren en dragen dus de namen van Romeinse burgers.

Secundus Philippianus maakt carrière en verdient niet onaardig. Hij besluit om een groot grafmonument op te richten voor hemzelf en zijn onmiddellijke familie. Dit besluit volgt waarschijnlijk na de geboorte van de twee kinderen.

Dan sterft Secundus en wordt hij bijgezet in dat grafmonument. Zijn vrouw richt een standbeeld op dat ofwel bovenop ofwel aan de voorkant van het monument heeft gestaan.

Niet al te lang daarna sterft op zeer jeugdige leeftijd de veel belovende zoon. Ook voor hem richt zijn bedroefde moeder een beeld op dat bij het grafmonument wordt geplaatst. Over de dochter weten we niets. Van de moeder kunnen we gevoeglijk aannemen dat ook haar as wel in dit monument zal zijn bijgezet.

Schrijver dezes laat u nu gaan. We hebben heel wat werk verzet. De zon schijnt nog steeds. De Via Appia is prachtig. En als het niet lukt om er lijfelijk langs te slenteren, dan maar in de geest. Spiritus flat ubi uult, de geest waait waar hij wil…

Bars en restaurants in Italië gaan vanaf maandag dicht om 18 uur

Premier Giuseppe Conte ondertekende vannacht een decreet met enkele nieuwe coronamaatregelen. De regering heeft hierover gisteren 18 uur vergaderd. Een nieuwe lockdown blijft voorlopig uit. De veiligheidsmaatregelen gaan in vanaf morgen 26 oktober en blijven minstens van kracht tot 24 november. Conte gaf deze namiddag om 13.30 uur een persconferentie om de maatregelen toe te lichten.

Bars, restaurants, ijssalons, …, kortom alle eetgelegenheden, moeten om 18 uur sluiten.  Afhaalmaaltijden mogen worden verkocht tot middernacht. Het is wel verboden om na 18 uur nog in het openbaar te eten of te drinken.

Om te voorkomen dat Italianen elkaar op zon- en feestdagen thuis opzoeken, mogen de restaurants die nu op zondag dicht zijn, overdag wel openen. Die maatregel komt er omdat erg veel besmettingen thuis in familiekring worden opgelopen.

Samen eten aan tafel is beperkt tot vier personen, tenzij de groepsleden allemaal samenwonen. In hotels of andere accommodaties voor overnachtingen blijft het wel mogelijk om te eten, maar is de toegang tot het restaurant of de catering beperkt tot de gasten die er logeren.

Bioscopen, theaters, zwembaden, sportscholen, concertzalen, welnesscentra’s, spa’s, enz. gaan eveneens dicht. Winkels en winkelcentra mogen voorlopig openblijven, ook in de weekends. Er mogen nog steeds sportwedstrijden in nationaal competitieverband  worden gespeeld, maar zonder publiek. Alle amateursporten in clubverband worden opgeschort.

Feestjes binnen of buiten zijn verboden, ook na religieuze ceremonies, zoals huwelijken of communies. Festivals, beurzen en soortgelijke evenementen mogen niet meer plaatsvinden, al worden internationale handelsbeurzen nog wel toegelaten.

De musea blijven voorlopig open, maar krijgen nog strengere veiligheidsprotocollen voor bezoekers opgelegd. Straten of pleinen in stedelijke centra, waar situaties kunnen ontstaan dat er teveel mensen samenkomen, kunnen na 21 uur worden gesloten voor het publiek. De stad Rome voerde die maatregel zelf al in, zij het enkel tijdens de weekends.

Skifaciliteiten zijn enkel toegankelijk voor professionals die zich voorbereiden op nationale of internationale competities. De regio’s bepalen zelf of skiliften ook worden opengesteld voor amateurskiërs.

De activiteiten van speelhallen, gokzalen, bingohallen en casino’s worden opgeschort. Thema- en pretparken gaan dicht. Nachtclubs en discotheken waren al gesloten.

Er wordt op gerekend dat de middelbare scholen vanaf morgen minstens driekwart van de tijd de leerlingen afstandsonderwijs laten volgen. Als ze  dat omwille van de veiligheid nodig vinden, kunnen de regio’s die maatregel uitbreiden naar 100 procent en dus in feite de scholen sluiten.

Italianen krijgen ook het advies om niet buiten de eigen stad of gemeente te reizen, al komt er voorlopig geen formeel reisverbod. Ook tussen de verschillende regio’s mag nog worden gereisd. Het wordt iedereen echter wel aangeraden om zich zo weinig mogelijk te verplaatsen en zo weinig mogelijk mensen thuis te ontvangen.

Wie zich toch moet verplaatsen (omwille van werk, studie, medische redenen, …) doet dat best niet met het openbaar vervoer, tenzij het niet anders kan. Er wordt gewerkt aan de overvolle bussen en metro’s waarmee het openbaar vervoer kampt.

Ook hier mogen de lokale besturen bijkomende ingrepen doen. Zo wil de stad Rome alvast op eigen houtje privébussen inleggen om het openbaar vervoersnetwerk op de drukke lijnen en op piekmomenten te versterken.

 
Nadat vrijdagavond in Napels fel werd gedemonstreerd tegen strengere coronamaatregelen en een mogelijke nationale lockdown, was het gisteravond ook in Rome onrustig. Ongeveer 250 betogers kwamen samen op Piazza del Popolo.

Ze negeerden de avondklok, gooiden met flessen en vuurwerk en staken vuilnisbakken in brand. Een aantal heethoofden werd aangehouden door de politie. In Italië werden gisteren 19.644 besmettingen gemeld, dat is een nieuw dagrecord.

Een kijkje onder het Forum Romanum

Dit is het eerste beeld van de ondergrondse plek waar het toekomstige metrostation Fori Imperiali-Colosseo zal worden gebouwd. De werken aan de metrolijn C in Rome zijn natuurlijk nog lang niet voltooid, maar de (voorlopig) laatste tunnel van het enorme project, van het Forum Romanum tot aan Piazza Venezia is intussen volledig gegraven.

Nu kunnen ook de werkzaamheden aan het nieuwe metrostation beginnen. De opleveringsdatum van dit project werd al verschillende keren opgeschoven. Volgens de huidige planning zou Fori Imperiali-Colosseo in 2024 moeten klaar zijn.

Ongeveer 800 m verderop, in de ondergrond van Piazza Venezia en Piazza Madonna di Loreto vinden momenteel voorbereidende werkzaamheden en studies plaats om na te gaan op welke manier hier het toekomstige metrostation Venezia het best wordt gebouwd. Ook het definitieve ontwerp van dit nieuwe station is nog niet gekozen.

De aanleg van metrolijn C heeft inmiddels jaren vertraging opgelopen en ook de aanvankelijk geraamde kostprijs is al meer dan verdubbeld.

Momenteel wordt gewerkt ter hoogte van het Colosseum en het Forum Romanum en op het traject tussen de haltes Colosseo en Amba Aradam.

Dit laatste station krijgt overigens een nieuwe naam: Giorgio Marincola. Dat is de eerste zwarte partizaan die in Italië tegen het fascisme vocht.

Rome viert 300 jaar Piranesi

Piranesi, de meestergraveur, graficus en architect die beroemd werd met zijn minutieus gedetailleerde etsen van Rome, wordt gevierd met een tentoonstelling in Palazzo Poli, waar het Istituto Centrale per la Grafica gevestigd is. De zijgevel van het palazzo maakt deel uit van de Trevifontein en daarmee weet je meteen waar dit gebouw zich bevindt.

Het instituut herdenkt met de tentoonstelling de 300ste verjaardag van de geboorte van Giovanni Battista Piranesi die op 4 oktober 1720 in de buurt van Venetië ter wereld kwam.

Piranesi (1720-1778) was behalve een buitengewone graficus en etser, ook architect, ontwerper en ondernemer en kan tevens beschouwd worden als één van de grondleggers van de moderne wetenschappelijke methode van archeologisch onderzoek.

Het was uit zijn gecombineerde kennis van architectuur, techniek, decorontwerp en archeologie dat hij de inspiratie voor zijn meesterlijke gravures haalde. Die zijn nog steeds befaamd om hun architectonische details, de dramatische verlichting en hun gevoel voor realisme. Niet dat Piranesi geen fantasie had.

Hij geloofde immers ook hartstochtelijk in het recht om zich over te geven aan creatieve vrijheid, waarbij hij zijn vruchtbare verbeeldingskracht gebruikte om fantastische elementen in zijn werk te brengen, dit in een voortzetting van de architecturale fantasie die al tijdens de renaissance was begonnen.

De prentenmaker verlegde de regels van de grafische kunst door het perspectief te manipuleren en soms de schaal van zijn gebouwen te overdrijven, en ze vervolgens verleidelijk samen te voegen met overwoekerde romantische ruïnes in een bijna dromerige utopie.

Piranesi’s prenten van paleizen, kerken en monumentale ruïnes waren zeer gewild, vooral als gewaardeerde souvenirs van de vele Britse reizigers die in het kader van hun Grand Tour de Italiaanse steden en uiteraard ook Rome bezochten. Zo mocht Piranesi reeds tijdens zijn leven rekenen op veel waardering en verdiende hij een aardig fortuintje met zijn fraaie etsen.

Hij wordt ook herinnerd vanwege het verheven citaat: “Ik moet geweldige ideeën bedenken, en ik geloof dat als ik de opdracht zou krijgen om een nieuw universum te ontwerpen, ik gek genoeg zou zijn om het te proberen”.

De tentoonstelling in Rome, getiteld Piranesi: Sognare il sogno impossibile, omvat vijftig werken die werden gemaakt door de graficus en zijn atelier gedurende een periode van 30 jaar. Ze is te bezoeken tot 31 januari 2021.

De tentoonstelling is opgedeeld in vier secties: fantastische architectuur uit de eerste periode, Romeinse oudheden en de Campo Marzio, uitzichten over Rome en haar omgeving en ten slotte Piranesi als ontwerper, met aandacht voor zijn tekeningen van onder meer schoorstenen, vazen en kandelaars.

De bevoorrechte relatie die het instituut heeft met Piranesi, aan wie het een tienjarig studieproject heeft gewijd, is voornamelijk te danken aan het feit dat alle diepdrukmatrijzen die door de Venetiaanse kunstenaar en zijn atelier werden gegraveerd, hier al vele jaren worden bewaard.

De collectie van Piranesi vormt zelfs één de meest representatieve kernen van de verzamelingen die in Palazzo Poli zijn ondergebracht. Het instituut beschikt over meer dan 25.000 etsen en drukplaten, afkomstig van verschillende kunstenaars. Alleen al van Piranesi bezit het instituut 1.191 originelen.

De uitgeversfamilie De’Rossi begon vanaf de zestiende eeuw in Rome met een verzameling van drukplaten van kunstenaars. Die konden bij hen in ruil voor de originele plaat enkele afdrukken van hun werk krijgen.

In 1838 werd er de volledige verzameling etsen en drukplaten van Giovanni Battista Piranesi aan de verzameling toegevoegd. Het Instituut bezit daardoor alle bekende prenten van de kunstenaar-etser. Een aantal tekeningen zijn bijzonder waardevol.

De verzameling zou doorheen de eeuwen blijven groeien en aangevuld worden. In 1978 kocht de Italiaanse staat het Palazzo Poli om er de enorme verzameling grafische kunst te bewaren.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat het instituut door het Ministerie van Cultuur en Toerisme werd aangeduid om de leiding te nemen van een technisch-wetenschappelijke commissie voor de coördinatie van een aantal nationale initiatieven voor de viering van 300 jaar Piranesi. De tentoonstelling in Palazzo Poli is er slechts één van.

Bezoekers worden verwelkomd in de tentoonstellingszalen op de eerste verdieping van Palazzo Poli met een multimediale plafondprojectie, samengesteld door Civita Mostre e Musei, waarmee de kijker wordt ondergedompeld in het Rome van het midden van de achttiende eeuw, een omgeving die Piranesi op meesterlijke wijze wist te vereeuwigen in talrijke etsen.

De enorme productie van Piranesi (hij maakte meer dan 2.000 prenten) heeft het Rome uit zijn tijd op een sublieme manier vastgelegd. Zijn werken getuigen van de onsterfelijke grootheid van de Eeuwige Stad.

De Bogen van Constantijn en Titus, het Forum van Nerva, de basiliek van San Lorenzo fuori le Mura, de Spaanse Trappen, het Castel Sant’Angelo, het Tibereiland,… er bestaat nauwelijks een straathoek of plein waaraan de graveur-architect geen aandacht heeft besteed.

De Santa Maria del Priorato op de Aventijnse heuvel, die door Piranesi in 1765 samen met het plein voor de kerk werd gerenoveerd, ontbreekt uiteraard niet. Piranesi werd als bouwmeester-architect overigens begraven in deze kerk die eigendom is van de Orde van Malta.

Giovanni Battista Piranesi droeg bij aan het neoclassicisme van de achttiende eeuw door het afbeelden van ruïnes en van bedachte reconstructies van Romeinse gebouwen, van standbeelden en van ornamenten.

Door het gebruik van ongewone verhoudingen en ongebruikelijke perspectieven stralen ze vaak een ongekende grandeur uit. Zijn zoon Francesco (1758-1810) werkte in dezelfde stijl en verzorgde de uitgave van een aantal van zijn prenten.

Piranesi werd geboren in Mogliano, in de buurt van Venetië. Hij werd achtereenvolgens leerling van de architect Giovanni Antonio Scalfurotto, van de graveur Carlo Zucchi en later van Giuseppe Vasi.

Hij vertrok in 1740 naar Rome waar in 1743 de op Venetiaanse architectuur gebaseerde reeks prenten ‘Prima parte di architetture e prospettive’ het licht zag.

Geboeid door de opgravingen in Pompeii en Herculaneum, verbleef Piranesi in de periode 1743-1744 in Napels. De opgegraven beelden en archeologische vondsten brachten hem ertoe om voortaan het archeologisch materiaal op een visueel vertellende wijze weer te geven.

In 1744 trok Piranesi opnieuw een tijdje naar Venetië, volgens sommige bronnen om in de leer te gaan in het atelier van de kunstschilder Giambattista Tiepolo (1696-1770).

In 1745 keerde Piranesi terug naar Rome waar hij zich vestigde aan de Via del Corso. Bij zijn vorige verblijf in Rome woonde hij in het nog steeds bestaande pand aan de Via Sistina 48.

Eén van Piranesi’s vroegste, en tijdens zijn leven steeds weer bewerkte serie prenten, is die van de Carceri d’Invenzione (Imaginaire Kerkers) uit 1745, met een tweede uitgave in 1760.

Hierin beeldde hij ruïnes af, die hij in kerkers veranderde en die worden gedomineerd door grootse arcades, muren, gangen, bruggen, trappen die tot ongelofelijke hoogtes oprijzen en bizarre galerijen die nergens heen leiden.

Deze bizarre architectuurvisioenen van niet-bestaande en niet te betreden ruimtes zouden hem beroemd maken. Maar het beste moest nog komen. Na de uitgave van de Carceri-reeks, wijdde Piranesi zich voornamelijk aan het etsen van antieke bouwresten in Rome en elders, zoals onder meer in Paestum.

Groot succes verwierf hij met de serie ‘Antichità Romane’ (1756) en met de 135 monumentale etsen ‘Vedute di Roma’, waarmee hij met name op het classicisme (Adam) en de empirestijl (Percier, Fontaine) grote invloed uitoefende.

In zijn etsen, aanvankelijk licht van toon, bracht hij een steeds romantischer visie op de monumenten naar voren, waarbij de ruïnes werden afgebeeld in een sterk licht-donker-contrast en vaak overdekt zijn met vegetatie.

Zijn oeuvre heeft dankzij de talrijke nauwkeurig weergegeven perspectivische architectuurtekeningen, zeer veel bijgedragen tot de kennis van de Romeinse en de Etruskische oudheid. Sommige monumenten die hij tekende zijn vandaag verdwenen.

Piranesi’s gravures vormden tevens een belangrijke inspiratiebron voor de negentiende-eeuwse romantiek en speelden ook een rol in het surrealisme van de twintigste eeuw. Ook in onze tijd staat hij nog steeds in de belangstelling.

Bij de verfilming van Harry Mulisch’ bekende boek ‘De Ontdekking van de Hemel’ (The Discovery of Heaven), een prent van Jeroen Krabbé uit 2001, staat Piranesi’s werk model voor het decor van de hemel.

Zijn etsen maken deel uit van het verhaal en een gedeelte van de film speelt zich af in Rome, meer bepaald in het Pantheon en de San Giovanni in Laterano. Piranesi blijft dus ook vandaag nog kunstenaars beïnvloeden.

Iedere Rome-bezoeker heeft de befaamde prenten van Piranesi zeker al wel eens gezien in een of ander boek (in vrijwel iedere boekhandel vind je gebundeld werk van Piranesi), in één van de vele boeken- en snuisterijenkraampjes in de stad of in een oudere uitgave op een Romeinse vlooienmarkt.

De tentoonstelling in Palazzo Poli is samengesteld door Maria Cristina Missioni, directeur van het Centraal Instituut voor Grafiek en Giovanna Scaloni, kunsthistorica van het Instituut, in samenwerking met Civita Mostre e Musei. De enscenering gebeurde door Paolo Martellotti.

Piranesi – Sognare il sogno impossibile
Van 15 oktober 2020 tot 31 januari 2021
Istituto Centrale per la Grafica
Palazzo Poli (bij de Trevifontein)
Via della Stamperia 6, Rome
Open van dinsdag tot zondag van 10 tot 19 uur (laatste toegang om 18.30 uur)

Reservatie verplicht via e-mail ic-gr.cerimoniale@beniculturali.it

Je krijgt een bevestigingsmail.

Er zijn Covid-19 maatregelen. Beperkte toegang (max. 20 personen tegelijk). Controle van de lichaamstemperatuur. Registratie bij de receptie. Mondmasker en gebruik van ontsmettingsgel verplicht.

Website

Filmpje over de tentoonstelling

Romeinen beginnen massaal te hamsteren uit vrees voor nieuwe lockdown

Uit vrees dat het land opnieuw in totale lockdown gaat, zijn talrijke Romeinen vandaag massaal beginnen hamsteren. De supermarkten werden bijna letterlijk bestormd, waarbij vooral zout, blikken tonijn, peulvruchten, water, pasta, bloem, gist en parmezaanse kaas werden gekocht.

Omdat het aantal besmettingen in Italië nog steeds blijft toenemen en de regio Lazio eerder deze week strengere maatregelen uitvaardigde, is bij heel wat mensen enige paniek ontstaan.

Het uitlekken van alweer een nieuwe reeks maatregelen die de regering vermoedelijk morgen of overmorgen zal aankondigen, heeft de hamsterwoede nog versterkt.

In de meeste warenhuizen raakten bepaalde artikelen in de loop van de dag gewoon uitverkocht.  Heel wat winkelrekken waren tegen de avond volkomen leeg. Omwille van het weekend kunnen de voorraden niet meteen worden aangevuld.

De distributiesector laat weten dat er geen reden is voor paniek en dat er voldoende voorraden zijn. De Romeinen hadden daar alvast geen boodschap aan: bij sommige kassa’s stonden vandaag veertig tot vijftig mensen tegelijk aan te schuiven.