In Rome krijgen bezoekers vanaf nu weer toegang tot de prachtige Torretta Valadier, al moet dat omwille van de Covid-19-maatregelen voorlopig nog in groepjes van tien en op afspraak gebeuren. De bedoeling is om de toren zo snel mogelijk permanent open te stellen voor het publiek.
In februari 2012 werd de toegang tot de Torretta Valadier aan de beroemde Milvische brug (Ponte Milvio) verboden nadat verschillende ernstige veiligheidsproblemen waren vastgesteld. De toren werd zopas officieel heropend met een feestje in openlucht dat werd georganiseerd door de culturele vereniging Ars in Urbe.
De voorbije negen jaar kreeg de toren zowel aan de binnen- als de buitenzijde een grondige opknapbeurt. De elektriciteits- en waterleidingen werden vervangen, de binnenruimtes werden volledig heringericht en er werd zelfs een nieuwe bliksemafleider op het dak geplaatst.
Alvast deze zomer zijn er van juni tot september een keer per maand gratis rondleidingen in het torengebouw gepland. Er zijn dan meerdere gidsbeurten per dag, maar wie een plaatsje wil reserveren zal toch snel moeten zijn. Clubleden van S.P.Q.R. kregen al eerder de kans om hiervoor in te schrijven.
Deelnemers kunnen zich aanmelden via deze link en worden bij elkaar gebracht in groepjes van maximaal tien personen. De veiligheidsvoorschriften inzake Covid-19 blijven tot nader bericht van kracht.
Tijdens de rondleiding krijg je de geschiedenis van deze historische brug te horen die al bekend was in de derde eeuw v. Chr. en toen waarschijnlijk was gebouwd in hout. Zijn huidige uitzicht dankt de brug grotendeels aan de restauraties die in de negentiende eeuw werden uitgevoerd.
Aan architect Giuseppe Valadier hebben we ook het huidige torengebouw te danken. De Milvische brug is bij vele mensen ongetwijfeld het best bekend als het centrum van de beslissende strijd tussen Constantijn en Maxentius, waarbij deze laatste in 312 na Chr. werd verslagen.
Hoewel we ons hier op een beroemde en suggestieve plek met een rijke geschiedenis bevinden, komen relatief weinig toeristen een kijkje nemen bij de Milvische brug. Ze bevindt zich dan ook op enige afstand van het historische centrum.
Vanaf Piazzale Flaminio (Piazza del Popolo) voert de Via Flaminia je over een afstand van ongeveer 3 km in een vrijwel rechte lijn naar de Ponte Milvio. Wie dat te ver vindt om te voet te doen, kan gebruik maken van tram of bus.
De Via Flaminia werd aangelegd door censor Gaius Flaminius in 220 v. Chr. De brug vormde de overgang, via de Tiber, voor deze Via Flaminia, die naar Ariminum (Rimini) liep.
Vanaf de brug begon ook de Via Cassia, die naar Toscane voerde. De Via Flaminia verbond Rome met het pas gekoloniseerde gebied in Noord-Italië. Daar was het met de voortzetting ervan (sinds 187 v. Chr.) naar de Povlakte de voornaamste verkeersader.
In de oudheid stapten over de Via Flaminia tussen de Ponte Milvio en de huidige Piazza del Popolo, talrijke Romeinse cohorten, ontelbare handelaars en miljoenen reizigers en bedevaarders die via het vasteland de stad wilden bereiken. Het was ook langs de Ponte Milvio dat de meeste reizigers terug naar huis keerden. De brug was zowat het laatste wat ze van Rome zagen.
Johann Wolfgang von Goethe maakte dat ook mee en schreef in zijn tot klassieker uitgegroeide reisverslag ‘Italienische Reise’ vol weemoed en heimwee: ‘ik kan jullie wel bekennen, sinds ik over de Ponte Milvio huiswaarts reed, heb ik geen echt gelukkige dag meer gekend’.
De huidige Ponte Milvio is natuurlijk niet meer de overbrugging uit de oudheid of zelfs de middeleeuwen. De eerste vermelding van een brug op deze plek dateert uit 207 v. Chr.
De naam Milvius, Molvius, … komt wellicht van de oorspronkelijke bouwer, maar dat is geen zekerheid. Wel staat vast dat in die tijd een gens Molvia bestond, een familie met die naam. Maar of die iets met de realisatie van de brug te maken had is dus onbekend.
Na verschillende houten bruggen werd hier in 109 v. Chr. door Marcus Aemilius Scaurus, een oud-consul die op dat moment censor was, een eerste brug in natuursteen en baksteen aangelegd. Dat bouwwerk werd daarna herhaaldelijk gerestaureerd en gewijzigd. Gaandeweg werd de brug ook verbreed en kreeg ze zelfs een versterkte poort.
De Ponte Milvio heeft bij talrijke momenten in de geschiedenis vaak een belangrijke rol gespeeld. In 63 v. Chr., tijdens de samenzwering van Catilina, liet Cicero op de Milvische brug een val zetten waardoor Titus Volturcius, een handlanger van Catilina, toen hij met de gezanten van de Allobrogen de stad verliet, kon worden opgepakt. In 1849 werd de Ponte Milvio opgeblazen door de troepen van Garibaldi in de hoop de opmars van de Fransen te stoppen.
Maar de brug is natuurlijk vooral beroemd gebleven omwille van dat ene grote, reeds vermelde wapenfeit. Op deze plek werd immers wereldgeschiedenis geschreven. Hier vond op 28 oktober 312 de definitieve veldslag plaats tussen Constantijn en Maxentius die beiden aanspraak maakten op de keizerlijke troon.
Na de dood van zijn vader Constantius Chlorus in 306 werd Constantijn in het Engelse York door het leger uitgeroepen tot keizer van het westelijk deel van het Romeinse Rijk met Brittannia en Gallia.
Maar Constantijn zag het groter; zijn zegetocht begint in Spanje in 310, een provincie die behoorde tot het rijk van medekeizer en schoonbroer Maxentius. De verbolgen Maxentius trok zich terug in Rome en wachtte daar op de aanval van Constantijn.
Die kwam er dus in 312 nadat Constantijn door een hemelse zegen was begenadigd. De verhalen over deze goddelijke ingreep lopen uiteen. Onder meer de kerkvader Lactantius, een tijdgenoot van Constantijn, vertelt hoe de God der christenen aan Constantijn in een droom verscheen.
Volgens Eusebius (263-340) zag Constantijn het teken van het kruis schitteren aan de hemel, met de tekst ‘In hoc signa vinces’, in dit teken zult gij overwinnen. Constantijn kreeg de raad het goddelijke teken op de schilden van zijn soldaten aan te brengen.
Hoe het ook zij, waarheid of legende, deze spirituele stimulans had wel effect en veranderde de geschiedenis. Ondanks hun numerieke overwicht werden de troepen van Maxentius bij de Ponte Milvio verpletterend verslagen. Eén van de eerste taken die keizer Constantijn zich oplegde, was orde te scheppen in de relaties met de volgelingen van de God die hem had geholpen.
De gevolgen van deze overwinning waren groot. Volgens Norman Cantor (New York University) was de slag bij de Ponte Milvio ‘one of the few really important battles in history’ .
De ongelukkige Maxentius, die nochtans over veel meer manschappen beschikte, verdronk tijdens de strijd in de Tiber en zijn hoofd werd naar de Noord-Afrikaanse provincie gestuurd als niet mis te verstane waarschuwing. Constantijn zou hem een kwart eeuw overleven, de keizer stierf op 22 mei 337.
In de middeleeuwen werd de Milvische brug verschillende keren gerestaureerd. In 1450 werd onder paus Nicolaas V een restauratie begonnen die in 1457 onder paus Calixtus III werd voltooid. Houten onderdelen (mogelijk van middeleeuwse reparaties) werden verwijderd, evenals een driehoekig middeleeuws fort aan de noordkant.
De brug kreeg vier grote bogen en twee kleinere. Een oude wachttoren aan de noordkant, die oorspronkelijk dateerde uit de derde eeuw, werd gerestaureerd. In 1805 werd de brug door Giuseppe Valadier in opdracht van paus Pius VII opnieuw gerestaureerd, waarbij de wachttoren zijn huidige boogvorm kreeg.
De Milvische brug zoals Piranesi ze zag.
Zijn definitieve vorm zoals we die vandaag kennen kreeg de brug bij een nieuwe reconstructie in 1850, na de vernielingen door Garibaldi, ditmaal onder paus Pius IX. In de twintigste eeuw reden er een tijdlang trams over de brug, maar vandaag is de Ponte Milvio een voetgangersbrug met een lengte van 132 m.
Aan de zuidelijke opgang staat links een standbeeld van l’Immacolata (door Pigiani uit 1840) en rechts zien we een beeld van Sint-Johannes Nepomucenus, die gold als beschermheilige tegen het verdrinken en van mensen die een geheim moeten bewaren.
De hype is tegenwoordig een beetje overgewaaid, maar het is nog steeds een Romeins gebruik dat geliefden op deze brug hun liefdesrelatie bezegelen door een hangslotje, een lucchetto , vast te klikken aan één van de lantaarnpalen op de Ponte Milvio en vervolgens het sleuteltje in het water kieperen.
Dit gebruik vindt zijn oorsprong in de roman ‘Ho voglia di te’ van de Romeinse schrijver Federico Moccia, waarin de protagonist Step een legende fantaseert waarbij geliefden hun onsterfelijke liefde bezegelen door een keten met hangslot aan de derde lantaarnpaal van de Ponte Milvio vast te maken en de sleutel in de Tiber te gooien.
Nadat in 2007 de gelijknamige film van de Spaanse regisseur Luis Prieto in de Italiaanse bioscopen verscheen, groeide het fenomeen bij vele Romeinse jongeren uit tot een ware hype. Op een bepaald moment leek het wel alsof zowat de hele Romeinse jeugd met een slotje afzakte naar de Ponte Milvio.
Na drie maanden hadden begonnen de lantaarnpalen het letterlijk te begeven onder het gewicht van de duizenden liefdesslotjes. De toenmalige burgemeester Walter Veltroni moest ingrijpen en liet de slotjes regelmatig losknippen.
Intussen waren op de Ponte Milvio ook talrijke straatverkopers verschenen om ter plaatse een enorm assortiment aan hangslotjes in alle maten en aan alle prijzen te verkopen. Dat wakkerde de slotjeskoorts nog aan.
In 2009 ontstond in Parijs, aan de zijafsluitingen van de ‘pont des Arts’, tussen het Louvre en het Institut de France, een soortgelijke hangslotjes-hype. Ook in andere steden dook het fenomeen in de loop der jaren op, al werd het nooit zo erg als op de Ponte Milvio.
In september 2012 besliste het stadsbestuur dat het welletjes was, en dat de brug voortaan dag en nacht bewaakt zou worden. Auteur Federico Moccia reageerde ontgoocheld en liet in de media optekenen: ‘Rome overhandigt Parijs de traditie van de liefdesbrug die hier geboren is, en hier moet blijven’.
Vandaag is de hype wat overgewaaid, al zijn er nog altijd koppeltjes die hier een slotje komen bevestigen.
Terloops nog dit: de Romeinen noemen de Milvische brug vaak de ‘ponte mollo’ omdat ze, althans volgens hen, op instorten staat. Daar zijn vooralsnog geen aanwijzingen voor, maar het is wel een feit dat de brug in de winterperiodes zwaar te lijden heeft onder het watergeweld van de onstuimige Tiber.
De regelmatige overstromingen van de Tiber hebben ook de Torretta Valadier in de loop der tijd geen goed gedaan.
Torretta Valadier di Ponte Milvio
Piazzale di Ponte Milvio, Rome
