Na jarenlange renovatiewerkzaamheden is het graf van Paulus onder de basiliek San Paolo fuori le Mura (Sint-Paulus buiten de Muren) een tijdje geleden door het Vaticaan weer opengesteld voor bezoekers.Terwijl archeologen wetenschappelijk onderzoek uitvoerden naar de graven die zich rond het reeds bekende graf van de apostel bevinden, werden de muren gereinigd en gerestaureerd. Er werd eveneens een nieuw verlichtingssysteem geïnstalleerd.De oud-christelijke basiliek uit het jaar 324 werd meermaals uitgebreid. In 1823 werd het gebouw door een brand verwoest, maar daarna herbouwd volgens dezelfde architectuur.
Aanvankelijk werd boven het graf een kleine herinneringskapel opgetrokken, maar keizer Constantijn liet een kleine basiliek bouwen die op 18 november 324 door paus Silvester I werd ingewijd. In die periode werd ook de eerste Sint-Pietersbasiliek gebouwd. De tweede San Paolo was de basiliek die keizer Theodosius in de vierde eeuw liet neerzetten. Daarin was de tombe duidelijk voor de gelovigen zichtbaar. Later werd de sarcofaag naar een crypte verplaatst.
Zowel de apostelen Petrus als Paulus stierven in Rome de marteldood tijdens de christenvervolging onder keizer Nero. Petrus werd gekruisigd en Paulus werd onthoofd. De Sint-Pietersbasiliek en het verhaal van zijn ontstaan is bekend, maar de immense basiliek die ter ere van Paulus buiten de oude stadsmuren van Rome werd opgetrokken is al even indrukwekkend, maar wordt omwille van zijn ligging, een beetje afgezonderd van de klassieke toeristische toppers in de historische binnenstad jammer genoeg vaak niet bezocht tijdens een doorsnee toeristische trip naar Rome. De basilica werd gebouwd op de plaats waar Paulus in 64 of 67 na Christus na zijn executie is begraven.
De oorspronkelijke kleine gedachtenisbasiliek werd al gauw vervangen door een grotere, die in 395 werd voltooid. Na beschadiging door een aardbeving herstelde men de kerk in de periode 440 en 461. Later werden nog verschillende veranderingen aangebracht, onder meer aan het dak en de bijgebouwen. Paus Gregorius II heeft van de basiliek tevens de kerk van een benedictijnerabdij gemaakt. Hildebrand, de latere Paus Gregorius VII, was er monnik.
Tijdens de nacht van 15 op 16 juli 1823 vernielde een grote brand de basiliek bijna volledig; de apsis en het graf van Paulus bleven gespaard, maar de plek werd bedolven onder aarde. De kerk werd herbouwd in neoclassicistische stijl en ingewijd in 1854.
Paulus had vermoedelijk een joodse moeder en een Romeinse vader. Hij overleed in Rome, in het jaar 64 of 67. Paulus was vóór zijn bekering een tentenmaker die behoorde tot de Farizeeën, een streng joodse religieuze groep. In elk geval had hij ook het Romeinse staatsburgerschap, een status die hij waarschijnlijk via zijn ouders had verkregen. Paulus vervolgde fanatiek de christenen, totdat hij zich op weg naar Damascus tot Jezus bekeerde.
Hij groeide uit tot één van de vroege leiders van de christelijke kerk en speelt een centrale rol in de vroege ontwikkeling en verspreiding van het christendom in de landen rond de Middellandse Zee, in het bijzonder in wat nu Turkije en Griekenland is. Vele menen dat Paulus vóór zijn bekering tot het christendom Saulus of Saul heette. Het is ook mogelijk dat hij in Griekstalige kringen de Romeinse naam Paulus droeg en in joodse kringen de joodse naam Saulus of Saul. Een groot deel van de Bijbelteksten uit het Nieuwe Testament wordt aan hem toegeschreven.
Hij wordt over het algemeen Paulus de Apostel genoemd alhoewel hij niet tot de oorspronkelijke twaalf Apostelen van Jezus behoorde. In het jaar 60 zou Paulus op het eiland Malta schipbreuk hebben geleden, op een klein eilandje in bij wat nu St. Paul’s Bay heet. Paulus verdween uit beeld toen hij naar Rome ging om daar berecht te worden door Nero.
De keizer liet hem onthoofden. Op de plaats van zijn graf staat de Sint-Paulus buiten de Muren. Volgens de overlevering vonden op de plaats van zijn onthoofding al heel wat wonderen plaats. Paulus zou zijn onthoofd op de plaats waar zich vandaag de Abdij der Drie Fonteinen (Tre Fontane) bevindt, aan de Via Laurentina, ten zuiden van de San Paolo. Die abdij raakte pas drie jaar geleden echt bekend bij het publiek doordat de paters er toen de gelijknamige trappist begonnen te brouwen. Sindsdien is de belangstelling voor de abdij flink gestegen. De apostel zou eerst zijn begraven op het landgoed van Pomponia Graecina, een dame van adel die zich tot het christendom had bekeerd en beschikte over een bovengrondse begraafplaats.
Het graf van de apostel bevindt zich onder het hoogaltaar van de basiliek van Sint-Paulus-buiten-de-Muren. Een tiental jaren geleden hebben Vaticaanse archeologen in de San Paolo fuori le Mura een sarcofaag uit de vierde eeuw opgegraven die de beenderen van de heilige apostel Paulus zou bevatten. De sarcofaag was het doel van een groots opgezet opgravingsproject dat in 2002 werd gestart. Volgens teamleider Giorgi Filippi werd de crypte na de brand in 1823met aarde gevuld en bedekt met een nieuw altaar. “We zijn er echter altijd vrij zeker van geweest dat de tombe onder het pauselijke altaar lag”, aldus Filippi bij het begin van de opgravingen destijds.
Een paar jaar na de ontdekking werd ook de inhoud van de sarcofaag onderzocht. De conclusie was dat de graftombe van Paulus wel degelijk de stoffelijke resten van de heilige apostel bevat. Tot dan was men niet heel zeker omtrent de inhoud van de sarcofaag omdat die nog nooit geopend was. In de 25 cm dikke wand van de grafkist werd een kleine opening geboord waarna men vervolgens met een speciale sonde en een gevoelige camera de binnenzijde van de sarcofaag heeft onderzocht. Er werden ook botstalen genomen voor onderzoek. De wand van de sarcofaag was te dik om radiografisch onderzoek mogelijk te maken.
Naast beenderen werden in de grafkist ook stukken lichtblauw en paars textiel met gouddraad gevonden, evenals wierookkorrels en rode vlasweefsels. In de stenen sarcofaag bevonden zich geen documenten of andere voorwerpen. De wetenschappers die de botresten moesten onderzoeken maar de herkomst ervan niet kenden, kwamen na onderzoek tot de bevinding dat ze afkomstig zijn uit de periode van de eerste of tweede eeuw van het christendom. Historici raakten het er eerder al over eens dat er geen twijfel over bestaat dat Paulus Rome bezocht en er net als Petrus de marteldood stierf.
De San Paolo is één van de vier pauselijke basilieken en na de Sint-Pieter de grootste kerk van Rome. Vooral de binnenzijde van het gebouw, met de talrijke statige zuilen, is ronduit indrukwekkend. De kerk heeft zijn zuivere basilicavorm behouden met inbegrip van een atrium.
In 1959 opende Paus Johannes XXIII het Tweede Vaticaans Concilie in deze basiliek. De kerk behoort met de Sint-Jan van Lateranen (San Giovanni in Laterano), de Sint-Pietersbasiliek en de Maria de Meerdere (Maria Maggiore) tot de vier grote basilieken van Rome. Alle vier bezitten ze een zogenaamde ‘Heilige Deur’ die tijdens een Heilig Jaar wordt geopend. Het baldakijn, een parel van gotische kunst, is in 1285 gebeeldhouwd door Arnolfo di Cambio. De Ouadriporticus (vierkante portiek) bestaat uit 150 zuilen met een standbeeld van Sint-Paulus ervoor in het midden. De voorgevel heeft onder andere gouden mozaïeken. De bronzen deur is van Maraini.
Op de kroonlijsten in de kerk bevinden zich uitsparingen voor ronde mozaïeken met afbeeldingen van alle pausen die er tot nog toe geweest zijn. Op de huidige paus is steeds een schijnwerper gericht. Bovenaan het mozaïek staat hun naam en onderaan hoelang (in jaren, maanden en dagen) ze het pauselijke ambt hebben bekleed. Er zijn nog zo’n 25 plaatsen vrij voor toekomstige pausen. Wanneer die allemaal gevuld zijn, zal volgens bijgelovige Romeinen de wereld vergaan.
Om veiligheidsredenen zijn er telkens slechts 85 zitplaatsen beschikbaar. Staande luisteraars worden niet toegelaten. Wie een concert wil bijwonen moet vooraf 
Het Collegio Musicale San Giuliano dei Fiamminghi is het vaste gastensemble. De artistieke leiding berust bij Massimiliano Faraci, tevens organist van de kerk en klavecimbelist. Het initiatief is 21 jaar geleden ontstaan op initiatief van rector Pater Hugo Vanermen, vandaag nog steeds de bezieler van deze concertcyclus.
