De Nederlandse hoogleraar en classicus Piet Schrijvers heeft na de Aeneis en de Georgica nu ook de Bucolica van de Romeinse dichter Vergilius in vertaling uitgegeven, en gelardeerd met een drietal indrukwekkende en fraaie essays: ‘Het wiel van Vergilius’, ‘Hollandse herderszangen’, en ‘Gouden tijden keren terug’. De Bucolica bundelt tien gedichten of eclogen. Het werk werd geschreven tussen 42 v. Chr. en 39 v. Chr. Vergilius publiceerde het in 38 v. Chr. onder impuls van Asinius Pollio. Met de Bucolica introduceerde Vergilius de zogenaamde herderspoëzie of pastorale poëzie als compleet nieuw genre in de Latijnse literatuur. In deze gedichten staat niet het harde werk van de herders centraal, maar hun geïdealiseerde vrijetijdsleven. De tweetalige Bucolica is fraai gebonden met stofomslag en telt 152 bladzijden.
De Eclogae van Vergilius zijn gecomponeerd naar het voorbeeld van de idyllen van de Griekse dichter Theocritus. Een jeugdige Vergilius wendt het erotische herderslied aan om de vrijmoedigheid van de dichter en de onvergankelijke roem van het dichterschap te bezingen. De pastorale thema’s van natuurlijke eenvoud en onschuld en van onbekommerd liefdesleven laat Vergilius in de Bucolica de hoofdrol spelen.
Als lofzang op de paradijselijke weligheid van het buitenleven in een gedroomd landschap van gelukzaligheid is de Bucolica ook de dichterlijke tegentoon in de politiek-revolutionaire periode na de moord op Julius Caesar tot de vestiging van het principaat van keizer Augustus en de Pax Romana.
Vergilius’ schepping is het lied van een nieuwe politieke mythologie, van een verlangen naar politieke rust en vrede, van de verwachting van een Gouden Eeuw in de Romeinse geschiedenis. Vergilius presenteert Arcadië – puur en ruig, landelijk en vredig – als utopische tegenpool van de machtspolitieke troebelen in Rome.
Dat de Bucolica past en standhoudt in de ontwikkeling van Vergilius’ oeuvre, laat vertaler Piet Schrijvers zien in zijn essay ‘Het wiel van Vergilius’. In ‘Hollandse herderszangen’ beschrijft hij verschillende aspecten van de bucolische traditie in de Nederlandse en de in de Nederlanden lang levendige Latijnse letteren. In het essay ‘Gouden tijden keren terug’ schetst Schrijvers de literaire weerslag van het politieke Gouden-Eeuw-denken in de Nederlanden in het perspectief van het Huis van Oranje.
De invloed van Vergilius’ Bucolica op de Europese literaire en artistieke traditie is immens: de tien Eclogae vormen sedert hun verschijning in de eerste eeuw v. Chr. de inspiratie van zowat alle pastorale beeldende kunst, muziek en literatuur. Het lyrische landschap, het land van onze dromen, waar alom en ongebreideld de vrijmoedigheid van de god Pan heerst, heet vanaf dan Arcadië: bruisende beekjes, welig en lommerrijk lover, grazige weiden, exotisch geboomte, grotten en bronnen, zoemende bijen en kwetterende vogels.
Uiteraard is het meestal heerlijk weer, net te warm om te werken maar koel genoeg om te vrijen en ruzie te maken. Het is eeuwig lente in Arcadië! De herders houden zich voornamelijk bezig met hun tamelijk gevarieerde seksleven en met muziek en poëzie, die op haar beurt weer grotendeels erotisch van karakter is. Wedijver, zowel in amoureuze als in literaire zin, is een belangrijk aspect van de bucolische wereld, maar conflicten worden beslecht met het woord, niet met het zwaard.
Piet Schrijvers is Leids hoogleraar emeritus Latijnse taal- en letterkunde, bestendig en lyrisch vertaler, begeesterd en veelzijdig essayist. Voor zijn oeuvre vertalingen uit het Latijn is hij gelauwerd met de Martinus Nijhoff Prijs, de meest vooraanstaande prijs voor vertalers in het Nederlands taalgebied.
Ongeëvenaard is hij als bezorger en vertaler van Horatius’ Verzamelde gedichten, van Lucretius’ Natuur van de dingen, van Seneca’s tragedies, de vrouwelijke: Medea, Phaedra, Trojaanse vrouwen, en de mannelijke: Thyestes, Agamemnon, Oedipus, Hercules. Met deze uitgave van de tweetalige Bucolica/Buitenleven completeert Piet Schrijvers zijn vertaling van het volledige werk van Vergilius dat het magistrale Aeneas/Aeneis omvat, en het ‘beste gedicht van de beste dichter’, Landleven/Georgica.
OVER VERGILIUS – ACHTERGROND
De dichter Publius Vergilius Maro (70 v. Chr. – 19 v. Chr.) werd geboren in Andes (vandaag Pietole) nabij Mantua (Mantova). Volgens gegevens uit de wellicht niet geheel betrouwbare Vitae Vergilianae (ontstaan na de dood van de dichter in de periode toen een Vergilius-cultus tot ontwikkeling kwam) zou hij een zoon zijn van arme landlieden. Hij zou echter wel een goede opvoeding hebben gekregen en al op jeugdige leeftijd contacten hebben onderhouden met invloedrijke personen zoals de gouverneur van Gallia Cisalpina, Gaius Asinus Pollio, en van Egypte, Gaius Cornelius Gallus.
Tijdens een reis naar Griekenland, ondernomen met het doel enkele correcties aan te brengen in zijn laatste werk, de Aeneis, zou Vergilius door ziekte overvallen zijn, voortijdig zijn teruggekeerd en direct na aankomst in Brindisi zijn overleden. Hij zou begraven zijn in Napels.
Afgezien van de kleinere gedichten van de Appendix Vergiliana, die deels terecht, deels ten onrechte aan Vergilius worden toegeschreven, zoals het epyllium Culex (de mug), het realistisch landelijke Moretum (stamppot), de levenslustige elegie Copa (de waardin), of de verzameling Catalepton (kleinigheidjes), was de eerste grote bundel (tien gedichten), die hem als dichter bekendheid gaf, de Bucolica, ‘herderszangen’ uit 39 v. Chr. die tot de belangrijkste producten behoren van de Latijnse bucolische poëzie.
Zijn Georgica (het landleven) uit 29 v. Chr., is Vergilius’ eerste grote gedicht waarmee hij zich plaatste naast zijn voorganger Lucretius. Het is verdeeld over in boeken, achtereenvolgens over veldgewassen, over bomen en heesters (wijnstok, olijf e.a.), over het vee, in het bijzonder het paard, en over de bijen. Afgezien van zijn eigen kennis van de natuur en het landleven, vond Vergilius veel materiaal in de prozawerken over de landbouw van onder andere Cato en zijn tijdgenoot Varro.
De dichterlijke vorm is beïnvloed door Lucretius; evenals deze doet hij de afzonderlijke boeken voorafgaan door prologen, voegt tussen de meer exacte uiteenzettingen poëtische uitweidingen in en brengt aan het eind van de boeken slotstukken aan van lyrische of dramatische aard.
De kroon op Vergilius’ dichterschap wordt gevormd door de Aeneis, een epos in twaalf boeken, waaraan hij gedurende het laatste decennium van zijn leven werkte; of dit gedicht voltooid is, is onzeker. Vóór zijn dood zou hij zijn vrienden verzocht hebben het manuscript te vernietigen, aangezien hij het werk niet af achtte (een aantal halve verzen en enkele onvolkomenheden en tegenstrijdigheden in de opzet lijken dit te bevestigen).
Keizer Augustus gaf echter opdracht het gedicht uit te geven zoals het was. Niet zo verwonderlijk, want het heeft als achtergrond de persoon en de grote daden van keizer (Octavianus) Augustus, een onderwerp dat vanuit een legendarische voortijd, de geschiedenis van Troje, wordt ontwikkeld. Hiermee sluit Vergilius aan bij de traditie van het Latijnse epos (o.a. Naevius en Ennius).
Zijn eigen onovertroffen prestatie wordt echter gevormd door de volmaakte harmonie waarin hij mythe en historie dooreen heeft weten te weven. De held van het verhaal is de Trojaanse prins Aeneas die in Italië een nieuw rijk sticht. Aeneas staat voor Octavianus Augustus, wiens geslacht, de gens Iulia, hierdoor wordt teruggevoerd tot het Trojaanse verleden en die aldus een goddelijke stammoeder (Venus) krijgt.
De omzwervingen van Aeneas en zijn strijd in Italië gaven de dichter de gelegenheid belangrijke momenten uit de latere Romeinse geschiedenis, mét de voornaamste helden, en daarnaast de idealen van de politiek van Augustus, via voorspellingen, droombeelden en dergelijke tot leven te wekken. Op deze wijze hebben zijn tijdgenoten dit, naar het uiterlijke raam van de gebeurtenissen mythologische epos kunnen zien als de ideale geschiedenis van het Romeinse volk.
Ook in een ander opzicht heeft de Aeneis in een nationale behoefte voorzien; Vergilius heeft aan de Romeinen hun eigen Ilias en Odyssee geschonken. Het eerste deel van de Aeneis, de omzwervingen van Aeneas, vormt de pendant van de Odyssee, het tweede deel, de strijd om de hegemonie over Italië tussen de Trojanen en de Rutuliërs in de vlakte van Latium, is de tegenhanger van de Ilias.
De Aeneis is vooral indrukwekkend door de uitingen van warme humaniteit, van gevoelvol, vaak melancholisch begrip voor het menselijk lot, van kosmisch perspectief, waardoor het hoog boven de literatuur van zijn tijd uittorent. De Aeneis is naar vorm en inhoud een gaaf kunstwerk, dat voor tijdgenoten en nageslacht tot het grootste monument van de Latijnse letteren geworden is.
Het werk van Vergilius is spoedig na zijn dood in de school terechtgekomen: leraars en filologen hebben er zich snel meester van gemaakt en zijn gedichten hebben door de eeuwen heen een stroom van publicaties gevoed; de oudste ten dele bewaarde commentaar op de gedichten van Vergilius is die van Servius (begin vijfde eeuw).
In de nationale literaturen van volgende eeuwen komt Vergilius steeds terug. Dante koos hem als gids in de Divina Commedia. In de middeleeuwen heeft Vergilius ook een grote rol gespeeld in de volksfantasie, die hem tot de tovenaar Vergilius maakte wiens avonturen in de zogenaamde Volksboeken van Virgilius hun fantasievolle vorm gekregen hebben.
Bucolica/Buitenleven
Auteur: Vergilius
In het Nederlands vertaald door Piet Schrijvers
Afmetingen: 20 x 248 x 179 mm
Gewicht: 573 g
Aantal pagina’s: 152
Eerste druk van deze uitgave: april 2018
Uitgever: Historische Uitgeverij
ISBN10 9065 5404 66
ISBN13 9789 0655 4046 1
Prijs: 24,95 euro
