Verloren gewaand schilderij Guido Reni keert terug naar de Galleria Borghese

Een eeuwenlang verloren gewaand schilderij van Guido Reni (1575-1642) is vanaf dit najaar opnieuw te bewonderen in de Galleria Borghese, tenminste indien de musea in Rome ooit nog eens opnieuw de deuren openen. Kunstliefhebbers worden stilaan wanhopig in deze virustijden. Maar dat terzijde.

Het doek Danza Campestre dook in 2008 op in Londen, werd aanvankelijk toegeschreven aan andere meesters en uiteindelijk pas in 2017 erkend als een origineel werk van Reni. Nu is het schilderij voor het eerst na vele eeuwen weer terug in Rome.

Het schilderij werd lange tijd als verloren beschouwd. Waar het al die tijd is bewaard gebleven of welke omzwervingen het heeft gemaakt, valt niet meer te achterhalen.

Het doek was destijds nochtans goed bekend, want het is opgenomen in de originele inventaris van kardinaal Scipione Borghese (1577-1633), die net als paus Paulus V (1550-1621) een grote liefhebber was van het werk van Guido Reni.

De kunstenaar schilderde deze Danza Campestre omstreeks 1602, in het begin van zijn verblijf in Rome, waarna het werk meteen terechtkwam in de collectie van Scipione Borghese.

Scipione Borghese was een behoorlijk fanatieke kunstverzamelaar en een beschermer van de kunsten in het algemeen. Als lid van de familie Borghese was hij onder meer de beschermheer van de schilder Caravaggio en de kunstenaar Bernini.

Scipione Borghese (foto hieronder) gebruikte de immense rijkdom die hij als kardinaal verwierf om één van de grootste en meest indrukwekkende kunstcollecties van Europa samen te stellen.

Hij kocht op grote schaal werken van de meest vooraanstaande schilders en beeldhouwers van zijn tijd. Scipione werd daarbij gewillig geholpen door zijn zijn oom Paulus V (Camillo Borghese) die zijn relaties en invloed gebruikte om voor zijn neef kunstwerken te verwerven die hem interesseerden, maar schijnbaar onbereikbaar waren.

Scipione ontwikkelde op de Pincio-heuvel in Rome een groot landgoed met tuinen en wijngaarden (het park dat we vandaag kennen als Villa Borghese, maar dat er toen heel anders uitzag) en bouwde een palazzo om zijn enorme collectie in onder te brengen. Dat is de huidige Galleria Borghese.

Omdat het gebouw na verloop van tijd te klein werd, zou hij later ook nog de Villa Mondragone in het zuiden van Rome (toen nog gelegen op het grondgebied van Frascati, vandaag hoort het gebouw bij de gemeente Monte Porzio Catone) gebruiken om zijn alsmaar groeiende verzameling te kunnen plaatsen.

Na de renovatie van Villa Borghese in 1775 (het palazzo was sinds de zeventiende eeuw altijd een semi-openbaar museum geweest), groeide die plek dankzij de fantastische sculpturen en kunstwerken van de Borghese-collectie uit tot de huidige Galleria Borghese, één van de spectaculairste kunstmusea ter wereld.

Het gebouw zelf, met de enorme barokke plafonddecors, draagt alleen maar bij tot de monumentale nalatenschap van Scipione Borghese.

Hoewel latere generaties een aantal kunstwerken van de kardinaal wereldwijd hebben verspreid, zowel via verkoop als door diplomatieke schenkingen, vormt de verzameling van Scipione Borghese vandaag nog altijd de grote kern van het museum.

De Danza Campestre van Guido Reni werd in het verleden wellicht eveneens verkocht of weggeschonken – dat is niet meer te achterhalen – maar keert nu dus terug naar de plek waar het doek voor de eerste keer te bewonderen was.

De verwerving van Danza Campestre is het eerste belangrijke wapenfeit van Francesca Cappelletti, de nieuwe directeur van de Galleria Borghese, hoewel de procedure al veel eerder in gang werd gezet door haar voorganger Anna Coliva.

Toen het schilderij in 2008 onverwacht opdook op een antiekmarkt in Londen, legde aanvankelijk niemand de link met Guido Reni. Het werk werd toegeschreven aan een anonieme kunstenaar uit Bologna.

Dat het werk toch aan de anonimiteit werd onttrokken, is te danken aan kunsthandelaar en antiquair Patrick Matthiessen die ervan overtuigd was dat het hier ging om een originele Reni.

De man die in Londen eigenaar is van de Matthiesen Gallery, zowel een commerciële kunstgalerij als een kunstmuseum, begon aan een langdurige speurtocht die uiteindelijk duidelijk maakte dat het inderdaad een doek van Reni was en dat het bovendien oorspronkelijk deel uitmaakte van de Borghese-collectie.

De originele inventaris en de beschrijving van het schilderij door Scipione Borghese brachten absolute zekerheid. Patrick Matthiessen nam het doek in 2017 op in zijn catalogus, waarna het werd gekocht door kunstgalerij Fondoantico in Bologna.

Die presenteerde het op zijn beurt in maart vorig jaar op de bekende kunst- en antiekbeurs TEFAF in Maastricht. De Galleria Borghese aarzelde niet en kocht het schilderij voor ongeveer 800.000 euro. Op 23 december arriveerde het kunstwerk weer in Rome.

Francesca Cappelletti hoopt het schilderij dit najaar te kunnen presenteren aan het publiek, samen met een aantal andere werken uit dezelfde periode. Dit om het werk van Guido Reni in de juiste context te kunnen plaatsen, maar vooral om de kunstenaar te herontdekken. Al te vaak wordt Reni door het grote publiek nog steeds beschouwd als een classicus en academicus, met een niet zo gevarieerd oeuvre.

Wie het werk van Reni bestudeert merkt echter al gauw de buitengewone expressieve manier waarop hij personages op het doek tot leven weet te brengen. Het talent van Guido Reni is vaak onderschat. Guido Reni was pas 27 toen hij de Danza Campestre schilderde, maar zelfs toen al zag een kenner als Scipione Borghese het grote potentieel en het talent van de jonge kunstenaar.

Na de dood van Annibale Carracci (1560-1609) beschouwde de kardinaal Guido Reni als de belangrijkste schilder die op dat moment in Rome aanwezig was. Caravaggio was toen al (in 1606) gevlucht uit Rome.

Het heuvelachtige landschap, het decor waarin onze personages zich bevinden, is bezaaid met een kasteeltje, boerderijen, een kerkje en een kleine burcht. Een kring van netjes geklede mensen, met de vrouwen zittend op banken, terwijl de mannen, waarvan er verschillende gewapend zijn met musketten of vuurroeren (klaar voor een jachtpartij?) lijken te waken over de sereniteit van het moment.

Het schilderij roept een aantal vragen op. De edelste dame, of alleszins degene met de meeste durf, staat in het midden van de open ruimte en lijkt een dans te hebben gegeven aan een jongeman in een wat meer bescheiden kostuum die haar hand vastpakt met zijn rechterhand, terwijl zij in de andere nog haar verfrommelde hoed vasthoudt, zodat de scène halverwege tussen smeekbede en dans blijft hangen.

De violist, die haast smekend naar het paar kijkt, lijkt aan te dringen op de tweede optie. Hij zit duidelijk te wachten om een deuntje te spelen. Een andere muzikant heeft zijn conclusies al getrokken. Hij houdt zijn luit nog vast, maar staat op het punt eerst een flinke slok te nemen uit een fles wijn die hij lekker koel bewaart in een stromend riviertje.

Vlak naast hem slaapt iemand, het hoofd op de armen, leunend tegen een houten bank, wellicht al dronken. De fles ernaast is een stille getuige en lijkt dat te suggereren.

Een jongedame pronkt met haar onverschilligheid, het hoofd op haar arm en ostentatief wegkijkend van het bijna dansende koppel, net alsof het haar allemaal niet interesseert. Vandaag zou ze een mooie horloge hebben gedragen; ze had er dan zeker op gekeken.

Vreemd, want bijna alle anderen kijken nieuwsgierig toe naar wat er gaat gebeuren. Is zij jaloers? Ongeduldig? Verveelt ze zich? Is het gezelschap haar te min? Alleen de grootmoeders doen normale dingen: die houden zich noodgedwongen met de jongste van het gezelschap bezig.

Het hele groepje mensen is een beetje vreemd, een allegaartje van verschillende sociale klassen die terechtgekomen zijn op een dansfeestje op het platteland. Sommigen lijken zelfs wat verlegen of voelen zich een beetje ongemakkelijk.

Misschien is er een eenvoudige uitleg voor wat we hier allemaal zien. De vele mannen, de zogenaamde jagers, vormen misschien het escorte van een groep edele dames of een voornaam gezelschap. Ze zitten allemaal aan de linkerzijde van het schilderij.

Ze waren wellicht op daguitstap, eventjes buurten in een ander kasteel, en botsten op een vrolijke bende dorpelingen. Op aandringen van één van de dames (de danskandidate?) hield het gezelschap een tijdje halt, vastbesloten om even mee te genieten van de zorgeloze en argeloze pret en het eenvoudige leven op het platteland.

Eén opmerkelijk detail springt letterlijk in het oog. Volgens de toen wijdverbreide smaak voor trompe l’oeil worden twee vliegen afgebeeld op het doek, net alsof ze de toeschouwer willen aansporen ze met de hand even weg te jagen. Op een foto zijn de vliegjes moeilijk te zien, maar het is op een fantastische manier gedaan. Zoek ernaar als je dit doek in de toekomst eens in het echt kan zien.

GUIDO RENI – ACHTERGROND

De schilder, tekenaar en etser Guido Reni werd geboren op 4 november 1575 in Calvenzano di Vergato, nabij Bologna. Hij kreeg zijn vorming in het atelier van de Antwerpse schilder Denijs Calvaert (1540-1691) die een groot deel van zijn leven in Bologna woonde en werkte.

Calvaert runde eigenlijk een soort schilderacademie, waar hij een honderdtal leerlingen had verzameld. Behalve Guido Reni werden ook Francesco Albani (1578-1660) en Domenichino (1581- 1641) door de Vlaming Calvaert gevormd.

Na de dood van Calvaert werkte Reni een tijd in het atelier van de gebroeders Carracci en trok omstreeks 1601 voor het eerst naar Rome. Daar raakte hij al snel in de gunst van kardinaal Scipione Borghese, die altijd oog had voor jonge, beloftevolle kunstenaars.

Guido Reni maakte snel naam met zijn barokke fresco’s, onder andere in de San Gregorio Magno (1608-1610) en met zijn beroemde Aurora (1613-1614) in het Palazzo Rospigliosi Pallavicini. Dit laatste werk zou de bewondering van generaties toekomstige kunstenaars afdwingen.

In 1616 vestigde Guido Reni zich definitief in Bologna. Zijn meesterschap over coloriet en stofuitdrukking, evenals zijn gevoelige tekenwijze, blijkt uit zijn grote altaarstukken en doeken zoals Kindermoord in Bethlehem (1611) en Samson als overwinnaar (1611), beiden te zien in de Pinacoteca in Bologna.

Reni was bovendien een voortreffelijk portrettist. Zijn werk werd na 1616 strenger classicistisch, met een zilverig schijnsel van een koeler palet. Na 1630, tegen het einde van zijn leven, hanteerde hij een stijl die men ‘onaf’ zou kunnen noemen, schetsmatig en met een naar abstractie neigende monochromie. Hij overleed op 18 augustus 1642.

Het gebeurt wel vaker, maar toch zijn er maar weinig schilders in de kunstgeschiedenis die zo razendsnel tot de toppen van de roem zijn opgeklommen en later weer een tijdlang behoorlijk diep zijn gezonken.

Tot ruim een eeuw na zijn dood waren kenners het erover eens dat Guido Reni zijn inspiratie aan engelen moest hebben ontleend. Men was er van overtuigd dat indien Rome plots van de aardbol zou verdwijnen, alleen het verlies van Rafaël en Guido Reni betreurd zou worden. Bernini vond dat hij ‘beelden uit het paradijs’ schilderde.

In 1601 of 1602 arriveerde Reni, net als Giovanni Lanfranco (1582-1647) en Domenichino, in Rome en ondergaat daar gedurende korte tijd de invloed van Caravaggio, maar weldra werd Rafaël de grote inspiratiebron voor de stijl van de jonge meester.

In Reni’s oeuvre vindt men dan soms ook een soort religieuze sentimentaliteit terug die een combinatie is van Caravaggio en Carracci. Na de dood van Carracci werd Reni zowel in Rome als in Bologna de belangrijkste schilder. Hij leidde een groot en vruchtbaar atelier, waaruit (vooral) religieuze werken over heel Europa werden verspreid.

Omdat Reni er telkens opnieuw in slaagde mooie en engelachtige vrouwenfiguren te schilderen, zond zijn collega Il Guercino (1591-1666) een van zijn dienaars naar Reni om te zien op welk prachtig model hij zich baseerde. Dat moest immers een fantastische vrouw zijn.

Reni riep een van zijn helpers bij zich en liet hem poseren. Reni schilderde daarop een van zijn mooiste vrouwenfiguren, wendde zich tot de verbaasde dienaar en beval hem tegen Guercino te zeggen dat de ware schoonheid in het hoofd van de kunstenaar zit.

Zelfportret (circa 1635)

Jaloerse concurrenten van Reni verspreidden het verhaal dat de schilder ooit door zijn medewerkers een zwerver had laten oppakken en hem aan het kruis nagelde opdat de meester de doodstrijd realistisch zou kunnen uitbeelden.

Van zichzelf beweerde Reni dat hij zijn leven lang maagd was gebleven, maar hij was wel gekend als een fanatieke gokker. Van Guido Reni werden ongeveer 250 werken en zowat 500 tekeningen gecatalogeerd.

Nadat Reni eeuwenlang werd beschouwd als de beste schilder na Rafaël, schreef de zelf niet onbesproken maar invloedrijke Britse kunstcriticus John Ruskin (1819-1900) hem in zijn essay ‘Modern painters’ (1846) naar de verdoemenis. Kunst moest volgens Ruskin in de eerste plaats waarheidsgetrouw zijn aan de natuur.

In 1877 werd Ruskin door de Amerikaanse schilder Whistler aangeklaagd wegens smaad, toen hij één van diens werken omschreef als “een uitgegoten pot verf”. Ruskin verloor het proces, moest een schadevergoeding betalen en nam ontslag als professor aan de Universiteit van Oxford.

Zijn commentaar over Guido Reni bleef echter lang hangen. Jaren later verklaarde de Amerikaanse verzamelaar en kunsthistoricus Bernard Berenson (1865 1959) nog steeds “dat wij ons van Reni afkeren met een onuitsprekelijke afschuw”.

Berenson was één van de eerste kunsthistorici die zich volledig had toegelegd op de bestudering van schilderijen uit de Italiaanse Renaissance. Hij werkte als adviseur voor particuliere kunstverzamelaars en gaf daarnaast vaak advies aan invloedrijke kunsthandelaars.

Waaraan Guido Reni het had verdiend om zo afgekraakt te worden is nooit duidelijk geworden. Feit is dat het werk van Reni, die er trots op was “gezichten te kunnen schilderen met hun ogen op honderd verschillende manieren ten hemel geheven”, door latere generaties plots een hele tijd niet meer naar waarde is geschat. Vandaag is dat weer helemaal anders.

De aankomst en de voorstelling van het schilderij in de Galleria Borghese door Francesca Cappelletti kan je bekijken in dit filmpje (6,5 minuut, Italiaans)

Valentino streamt internationale modeshow vanuit Palazzo Colonna

Het bekende Italiaanse modehuis Valentino neemt virtueel deel aan de halfjaarlijkse Paris Fashion Week en zal daarvoor gebruik maken van een livestream vanuit de Galleria Colonna, één van de topmusea in Rome.

De nieuwe Valentino-collectie wordt op dinsdag 26 januari om 15 uur gepresenteerd in de Sala Grande in de Galleria Colonna. De show werd bedacht door creatief directeur Pierpaolo Piccioli in samenwerking met de Britse muzikant, kunstenaar en zanger Robert Del Naja, onder andere bekend van de band Massive Attack.

De Galleria Colonna, een privémuseum, zal ook een centrale rol spelen in een film die Robert Del Naja momenteel maakt over de haute couture-sector.

Dat modehuizen een prestigieuze plek in Rome kiezen voor het presenteren van een nieuwe collectie is niet nieuw. Gucci deed het bijvoorbeeld eerder vanuit de Capitolijnse Musea. Palazzo Colonna verhuurt de grootste zaal in het gebouw regelmatig voor congressen, gala’s, cocktailparty’s, recepties of concerten. Het is wel de eerste keer dat een modehuis er een livestreaming zal verzorgen.

Palazzo Colonna is al acht eeuwen de thuisbasis van de adellijke familie Colonna. De Galleria Colonna bevat een onvoorstelbare kunstcollectie, bestaande uit werk van de meeste belangrijke kunstenaars (waaronder vele Fiamminghi) van de voorbije zes eeuwen, waaronder da Cortona, Pisanello, Veronese, Carracci, Tintoretto, Brueghel, Pinturicchio, Reni en Bronzino, om er slechts enkele te noemen.

Maar je treft er evengoed sculpturen of een wandtapijt uit Brussel aan. Het hele gebouw ademt de geweldige charme uit van oude aristocratische barok. De prachtige kamers zijn ingericht en geschilderd door onder meer Bartolomeo Giuseppe Chiari, Benedetto Luti, Pompeo Batoni, Giovanni Coli en Filippo Gherardi.

In één van de treden van de trap die naar de Sala della Colonna Bellica leidt, zit nog steeds een kanonkogel. Deze werd vanaf de Janiculusheuvel afgevuurd door de Franse troepen die in 1849 Rome belegerden om paus Pius IX weer op de troon te zetten.

Galleria Colonna

Domus Tiberiana voor het eerst in 50 jaar weer open voor bezoekers

Bezoekers van het Forum Romanum en de Palatijn krijgen er later dit jaar een fraaie nieuwe bezienswaardigheid bij, een plek waar de oudheid letterlijk van de muren spat.

Het Domus Tiberiana, één van de belangrijkste keizerlijke paleizen op de Palatijnse heuvel in Rome, gaat na de zomer voor het eerst in meer dan 50 jaar weer open voor het publiek.

De voorbije jaren gebeurden er spectaculaire ontdekkingen. Bovendien belooft de ondergrond van het complex, waar nog steeds wordt gegraven, voor nog meer verrassingen te zorgen.

Het gebouw uit de oudheid, vooral bekend van de enorme fotogenieke gevel met de kenmerkende grote bogen die uitkijken over het Forum Romanum, bevindt zich in de noordwestelijke hoek van de Palatijnse heuvel, in het gebied tussen de Tempel van Magna Mater en de hellingen van het Forum.

Foto: Parco archeologico del Colosseo.

Het destijds weelderige paleis werd gebouwd door de tweede Romeinse keizer Tiberius, die regeerde van 14 tot 37 na Christus en werd opgevolgd door Caligula. Tiberius was zelf op de Palatijn geboren. Eerder had ook Augustus op de heuvel al huizen en tempels laten bouwen.

Een deel van het gebouw werd later opgenomen in keizer Nero’s Domus Transitoria. Nero zelf werd in dit complex tot keizer uitgeroepen. Na de bouw van het Domus Flavia werd het complex van Tiberius door de keizers gebruikt als privéwoning.

We weten dat Antonius Pius er heeft gewoond. De latere keizers Marcus Aurelius en Lucius Verus werden opgeleid in het Domus Tiberiana en brachten er een deel van hun jeugd door. Om maar even te vermelden dat je hier echt wel letterlijk in de voetsporen van de keizers treedt.

Caligula en vermoedelijk ook Nero breidden het complex uit, maar het werd gedeeltelijk verwoest bij de grote brand van Rome in 64. Domitianus liet het paleis herstellen en bouwde er zijn grote Domus Flavia naast.

Later zouden ook Trajanus en Hadrianus het Domus Tiberiana nog uitbreiden, onder meer met de machtige onderbouwen aan de noordelijke zijde die we vandaag nog steeds kunnen zien. Commodus renoveerde het paleis na een brand.

Door de nabijheid van het Forum en het nog steeds bewoonde deel van de stad bleef het complex tot in de achtste eeuw populair. Zelfs paus Johannes VII (705-707) gebruikte het paleis een tijdje als zijn residentie.

Bij aardbevingen in de negende eeuw raakten de paleizen en tempels op de Palatijn zwaar beschadigd en werden afgebroken. In 1564 liet Alexander Farnese zijn Farnesische Tuinen, de Horti Farnesiani, inrichten op de plaats waar het Domus Tiberiana zich eerder bevond.

In 1860 werd de heuvel eigendom van Napoleon III van Frankrijk, die er, belust op schatten en goud, de eerste systematische opgravingen liet uitvoeren.

Het nieuws van de nakende opening van het Tiberius-complex werd bekendgemaakt tijdens de voorstelling van het jaarprogramma van het Parco archeologico del Colosseo, het archeologische gebied waartoe naast het Colosseum, ook het Forum Romanum, de Palatijn en het Domus Aurea behoren.

Volgens directeur Alfonsina Russo zijn de opgravingen aan het Domus Tiberiana nog niet voltooid, maar daarover zo meteen meer.

De heropening van het Domus Tiberiana maakt deel uit van een meerjarenplan van het Parco dat op het Forum Romanum en de Palatijn de voorbije drie jaar al heeft geleid tot een toename van meer dan 30.000 m² oppervlakte die door het publiek kan worden bezocht.

Ieder jaar is op het Forum Romanum of de Palatijn wel een spectaculaire nieuwigheid te ontdekken. Dit jaar wordt dat zonder twijfel het Domus Tiberiana, al wordt 2021 een grand cru jaar omdat er nog een andere grote verrassing op komst is. Daarover later meer in een van onze volgende nieuwsbrieven.

Russo vertelde dat er de voorbije jaren ook studies zijn uitgevoerd naar de oorzaken waarom de muren van het Domus Tiberiana ernstig verschoven zijn in de richting van het Forum Romanum.

Die verschuiving en de mogelijke instabiliteit was de voornaamste reden waarom het monument uit de oudheid vele jaren ontoegankelijk is gebleven.

Het vermoeden bestaat dat de grote maar niet al te gestructureerde archeologische opgravingen aan het begin van de twintigste eeuw, ertoe hebben geleid dat de hele paleisstructuur minder stabiel is geworden.

De bezoekers van het Forum Romanum en de Palatijn kunnen bij hun eerste kennismaking met het Domus Tiberiana-complex een gloednieuwe route volgen die hen onder meer tot in kamers zal brengen die in de moderne tijd nooit eerder voor het publiek toegankelijk waren.

Sinds het complex in het begin van de jaren ’70 van vorige eeuw voor vele jaren dichtging, zijn verschillende kamers voor het eerst in eeuwen opnieuw ontsloten of (her)ontdekt.

De onderzoekingen en restauraties hebben bovendien een aantal verrassende ontdekkingen aan het licht gebracht. Zo werd er in het complex een massagraf uit de dertiende eeuw ontdekt met de resten van zeven mensen.

Het zijn wellicht slachtoffers van een epidemie. De overblijfselen worden momenteel geanalyseerd en Russo belooft dat zij er na de zomer meer over zal kunnen vertellen.

Er zijn ook heel wat sporen gevonden uit de achttiende eeuw. Eén kamer puilde letterlijk uit van de overblijfselen van de rijkelijke banketten die de Farneses hier hebben gehouden. Er lagen zelfs nog oesterschelpen.

De Farneses hebben hier zo’n rommel achtergelaten dat het bijna lijkt alsof de ruimte in gebruik was als plek om etensresten en afval te storten, zegt Russo.

Deze kleine zaal dateert vermoedelijk uit de periode van Hadrianus, maar een exacte datering is er nog niet. Het feit dat de kamer doorheen de geschiedenis voor verschillende zaken werd gebruikt, maakt dat moeilijk.

Meer tot de verbeelding spreekt de vondst van een muntschat uit de zevende eeuw en een intacte olielamp uit de vierde eeuw. In een tot dan nog niet ontdekte en volledig ommuurde kamer stond die lamp nog gewoon in een nis van de muur, net alsof ze pas was gedoofd en wachtte om opnieuw aangestoken te worden.

De bezoekers krijgen een route voorgesteld die verband houdt met de verschillende activiteiten aan het keizerlijke hof en dit via drie thema’s: handel en economie, het dagelijkse leven en religie.

Een bezoek aan het Domus Tiberiana zal beginnen bij de Clivio della Vittoria (foto onder) en met een kleine tentoonstelling waar je een aantal artefacten zal kunnen bekijken die op deze plek gevonden zijn.

Van de keizerlijke residenties op de Palatijn is het Domus Tiberiana vermoedelijk het minst bekend bij het publiek, maar ook archeologen hebben hier een hele kluif aan.

Omdat de paleiszone in 1542 door de familie Farnese als tuin werd ingericht, is het tegenwoordig moeilijk om het gebouw in zijn geheel te waarderen, vooral wat de centrale sectoren aangaat.

De zichtbare delen zijn beperkt tot de cryptoporticus van Nero, tot de tabernae die het heiligdom van de Magna Mater flankeren en tot de onderbouw van de Via Nova en op de Clivus Victoriae (ook zichtbaar vanaf het terras van de Farnese-tuinen dat uitkijkt op het Forum Romanum).

Het groen van de Horti Farnesiani begon geleidelijk aan de restanten van het keizerlijke complex te bedekken en omdat het steeds minder zichtbaar werd vervaagde stilaan ook de herinnering eraan.

Archeologische opgravingen bleven bijgevolg bijna altijd beperkt tot de marginale delen van het gebouw. We herinneren ons het enorme werk van de bekende architect en topograaf Pietro Rosa (1810-1891), die hier in opdracht van de voormelde Napoleon III vanaf 1861 gedurende ongeveer tien jaren systematisch graafwerken verrichte.

Hij bracht ook de structuur van het Domus Tiberiana zowel aan de zuidelijke als de oostelijke zijde in kaart. Ook de noordelijke zijde, met de imposante onderbouw van ongeveer 20 m hoog en die vandaag nog altijd een blikvanger is vanaf het Forum Romanum, bracht hij nauwkeurig in kaart.

Rosa is ook de uitgever van de Carta topografica del Lazio, een archeologisch plan dat hij tussen 1850 en 1870 ontwierp op een schaal van 1: 20.000. Deze kaart, die 3,40 x 3,10 m meet, is een unieke en waardevolle studie van het grondgebied van Latium (het huidige Lazio) en de archeologische overblijfselen die op dat moment bekend waren.

Nog niet alles in het Domus Tiberiana-complex is onderzocht. De ingewikkelde lagere verdiepingen moeten zelfs nog volledig aan de beurt komen. Terwijl de andere keizerlijke sites op de Palatijn grotendeels zijn blootgelegd, ligt de Domus Tiberiana nog voor een belangrijk deel begraven onder de restanten van de Farnesische Tuinen, die op zichzelf ook een monument zijn.

Bezoekers van de Palatijn zullen er in de toekomst niets van merken, maar ondergronds zal hier nog een hele tijd hard worden gewerkt. De archeologen maken als het ware een tijdreis en gingen eerst geleidelijk terug tot 1500, daarna naar de periode rond 1200 en vervolgens daalden ze letterlijk af naar de zesde eeuw. Momenteel hebben ze de laag bereikt die in gebruik was in de vierde eeuw.

Nog wat dieper bevinden zich heel wat aristocratische huizen die werden gebouwd in de Republikeinse tijd. Voor zover bekend zijn die archeologisch zelfs nooit fatsoenlijk in kaart gebracht. Die huizen vormen de echte fundamenten van wat later zou uitgroeien tot het Domus Tiberiana.

Een beschilderde muur van een domus uit de  Republikeinse tijd
die tijdens de recente opgravingen werd ontdekt.
(Foto: Parco archeologico del Colosseo).

Om tot bij die allereerste vloer te komen moeten de archeologen nog een tijdje graven. Vanaf het niveau waar ze zich nu bevinden moeten ze zeker nog enkele lagen afgraven vooraleer ze het bodemniveau van de eerste huizen bereiken.

Dat neemt niet weg dat ze nu al likkebaarden bij al het archeologische lekkers dat ongetwijfeld nog wacht in de ondergrond. We maakten intussen kennis met een archeologe die betrokken is bij deze toekomstige ondergrondse expedities en zij beloofde ons op de hoogte te houden als er iets interessants wordt gevonden.

De kans is groot dat de huizen onder de Domus Transitoria bewoond werden door onder meer Claudius en Caligula, voordat ze keizer werden. Van Caligula is bekend dat hij werd gedood in zijn eigen huis. Vooraleer het zover was, breidde hij het Domus Tiberiana uit in de richting van het Forum.

Het complex was architecturaal nooit een eenvormig gebouw, maar werd geleidelijk gevormd door een opeenvolgende reeks uitbreidingen, waarbij het uiteindelijk vanaf de regeerperiode van Claudius monumentale afmetingen kreeg.

In de tijd van Nero werd het oorspronkelijke complex opgenomen in een soort grote sokkel van ongeveer 50 x 45 m, omgeven door een vierzijdige portiek. Het paleis was toen via een monumentale trap met het Forum verbonden.

Een Republikeinse domus, ontdekt aan de westelijke zijde
van de Palatijn. (Foto: Parco archeologico del Colosseo).

Elk straatje dat naar het gebouw leidde werd omgevormd tot cryptoporticus en er ontstond een centraal complex dat uitkwam op een interne zuilengalerij en omgeven werd door hangende tuinen.

Het grote (zwem?)bad omgeven door tuinen (opgegraven in 2005) op het terras van de Horti Farnesiani en een cryptoporticus die werd ontdekt in hetzelfde gebied, dateren uit de periode van Claudius.

Daarover bestaat absolute zekerheid omdat er loden pijpen zijn teruggevonden met de naam van de keizer erin gegraveerd.

Rome produceert olijfolie en binnenkort wijn op de Palatijn

Het Parco archeologico del Colosseo presenteerde zopas een opmerkelijk product: olijfolie die afkomstig is van de 189 olijfbomen die groeien op de Palatijnse heuvel en het Forum Romanum. De biologische olijfolie wordt voor het tweede opeenvolgende jaar geproduceerd en kreeg de naam Palatinum.

De weinige mensen die het product al hebben geproefd omschrijven het als voortreffelijk en extreem puur. Binnenkort zal op de Palatijn ook wijn worden gemaakt. Bovendien wordt op de archeologische site sinds vorig jaar ook honing geproduceerd.

Vooraleer je begint te likkebaarden: de extra vergine olijfolie wordt op niet-commerciële basis geproduceerd en zal dus niet in de handel verkrijgbaar zijn.

Je zal het product wel kunnen proeven tijdens educatieve workshops over landbouwmethodes in de oudheid en de productie van olijfolie die in de toekomst zullen georganiseerd worden.

Het verschil tussen gewone en extra vergine olijfolie heeft te maken met de persing. Extra vergine olijfolie wordt gemaakt van de eerste, koude persing van de olijven. De olijven worden dus niet verhit, iets wat later wel gebeurt om meer olie te kunnen onttrekken.

De kleur en de smaak zijn afhankelijk van de olijfsoort en kan variëren van lichtgeel tot diepgroen en van boterig tot grassig en peperig. Als de olie geperst is wordt hij eerst beoordeeld op smaak en zuurtegraad voordat hij extra vergine mag heten.

Gewone olijfolie wordt verkregen door de olijven te verhitten en vervolgens af te koelen. Tijdens dat proces worden onzuiverheden verwijderd, maar gaat ook een deel van de smaak verloren. Daarom is deze olie neutraler dan de extra vergine.

De bomen die de olijven leveren voor de Palatinum-olie krijgen geen enkele chemische of onnatuurlijke behandeling.

Naast olijfolie wordt in het park sinds vorig jaar ook biologische honing geproduceerd, dit als onderdeel van het stedelijke bijenteeltproject Ambrosia.

De bijenkasten, met in totaal ongeveer 60.000 bijen, werden geplaatst op de zuidelijke hellingen van de Palatijn, nabij de plek waar zich in de oudheid de Tempel van Magna Mater bevond.

Het gebied is rijk aan wilde bloemen en oude mediterrane vegetatie, zoals die wordt beschreven door Plinius de Oudere in zijn Naturalis Historia.

Het honingproject op de Palatijn is het resultaat van een samenwerking met Coldiretti Lazio en OP Latium en ontstond met de bedoeling de rol van de landbouw in de oudheid te verduidelijken en beter bekend te maken. Gecultiveerde landbouw vormde de basis van de materiële rijkdom van de Romeinen.

De ‘nectar van de goden’ heeft in het oude Rome altijd een belangrijke rol gespeeld. Vergilius en Cato verwijzen ernaar in hun teksten en ook de Romeinse agronoom Columella hechtte een heilige waarde aan het product waaraan een goddelijke oorsprong werd toegeschreven.

Daarnaast groeide honing uit tot een onmisbaar element in de Romeinse keuken. Het product werd onder meer gebruikt als zoetstof en als conserveermiddel.

Het honingproject op de Palatijn werd gestart dankzij de medewerking van GRAbees (Grande Raccordo Anulare delle Api), en kreeg promotionele steun van onder meer het Comitato Mura Latine. Vorig jaar leverde het project reeds 14 kg honing op, goed voor 235 potten.

Het etiket van zowel de Palatinum-olijfolie als de Ambrosia del Palatino-honing is ontworpen door de Romeinse cartoonist en illustrator Lorenzo Ceccotti, ook bekend als LRNZ.

Hij liet zich inspireren door de eeuwenoude mozaïekontwerpen in het Casa dei Grifi op de Palatijn (foto boven).

Als er niets misloopt zal volgend jaar voor het eerst sinds eeuwen ook weer wijn worden geproduceerd op de Palatijnse heuvel. Op de Vigna Barberini, het oude wijngaardplateau dat uitkijkt op het Colosseum, werden opnieuw wijnstokken geplant.

De druivenoogst dit najaar moet in het voorjaar van 2022 al de eerste wijn opleveren. Eerder werden op de Vigna Barberini ook al vijgenbomen geplant.

De wijnbouwers kozen voor de pantastica-druif, die ook al in het oude Rome bekend was en meermaals door Plinius wordt vermeld.

De pantastica-druif wordt in het Castelli Romani-gebied ook vandaag nog commercieel verbouwd, zij het in mindere mate dan vroeger. In 1990 werd nog 3.000 ha van dit druivenras aangeplant, maar de belangstelling daalde met de jaren.

De druif wordt voornamelijk gecommercialiseerd onder de naam Bellone, een soortnaam die bekend is onder vele synoniemen, zoals albanese, arciprete, arcipreto, bello cacchione, bello cencioloso, bello palloccone, bello piccolitto, bello romanesco, bello romano, ciciniello, pampanoro, pantrastico, pociccone, pocioccone, presta en zinna vacca, om er slechts een aantal te noemen.

De druif, die volgens wijnhistorici met zekerheid ook al in de Romeinse tijd werd verbouwd, levert een intense strogele wijn op, met een aanhoudend en harmonieus aroma en een licht bittere en delicate smaak.

Pantastica of Bellone werd in het verleden weleens gemengd (maximum 30 procent) met andere druiven uit het wijngebied van de Castelli Romani. Experts die het wijnproject op de Palatijn begeleiden, omschrijven het landschap en de ligging van de Vigna Barberini als ideaal voor wijnbouw.

Amerikaanse presidentsvrouw Jill Biden heeft Italiaanse roots

Jill Biden, de nieuwe first lady van Amerika, is de eerste presidentsvrouw met Italiaanse roots. Haar meisjesnaam is Jacobs, een Amerikaanse verbastering van Giacoppo of Giacoppa, de achternaam van haar grootvader Domenico. Die is afkomstig uit het dorpje Gesso, een frazione van Messina, een stad in het noordoosten van Sicilië.

Domenico Giacoppo werd geboren in 1898 en stak met zijn ouders, broer en twee zussen zoals zoveel Italianen in die tijd de oceaan over naar New York, waar ze hun eerste stappen zetten op Ellis Island, dat toen dienst deed als grenspost voor nieuw aankomende immigranten die zich in de Verenigde Staten wilden vestigen.

Italiaanse media hebben intussen op Sicilië nog een familielid van de achtste graad ­gevonden. Caterina Giacoppo (64) hoopt dat Jill Biden de krantenartikels over haar leest en haar een keer komt opzoeken.

Ze belooft in dat geval een pastaschotel klaar te maken en polpette al sugo, balletjes in tomatensaus. Volgens Caterina mag de first lady zelfs bij haar blijven logeren en kan ze van daaruit ontdekken waar haar opa en familie vandaan kwamen.

Boek toont honderd topstukken van het Rijksmuseum van Oudheden

Het Rijksmseum van Oudheiden (RMO) in het Nederlandse Leiden (Nederland), heeft honderd topstukken uit de collectie samengebracht in een boek.

Objecten uit Egypte, Griekenland, het Nabije Oosten, Nederland en het Romeinse rijk worden op volgorde van binnenkomst in het museum besproken. Het boek telt 216 pagina’s en bevat talrijke prachtige illustraties en afbeeldingen.

Wie graag goed voorbereid op bezoek gaat in het RMO, of liever na afloop van een museumbezoek alles nog eens rustig naleest, heeft met deze uitgave de perfecte gids in handen.

Tegelijk komt de lezer meer te weten over de historische groei van de uit meer dan 200.000 objecten bestaande verzameling van het RMO.

Het boek Topstukken van het Rijksmuseum van Oudheden kost 19,95 euro en is verkrijgbaar in het museum, waar het ook online kan worden besteld.

Nieuwe Italiaanse luchtvaartmaatschappij start met negen binnenlandse routes

Je moet het maar durven in deze virusdolle tijden. Terwijl vrijwel alle luchtvaartmaatschappijen ter wereld als gevolg van de Covid-19-crisis gemiddeld 80 procent van hun omzet verloren en de meesten kampen met enorme financiële verliezen, is in Italië een nieuwe luchtvaartmaatschappij opgericht.

Vanaf 28 maart, wanneer in de sector het zomerseizoen begint, zal EGO Airways negen binnenlandse lijnvluchten aanbieden. In juni komen er daar nog twee bij. De ticketverkoop is zopas gestart. Voor alle tickets die tot en met 31 mei 2021 worden gekocht, is het mogelijk om de datum van de vlucht zonder extra kosten te wijzigen.

Verwacht wordt dat in de toekomst ook allianties voor het delen van vluchten met andere maatschappijen worden gesloten, via de zogenaamde code-sharing. Daarbij worden door twee of meer luchtvaartmaatschappijen stoelen aangeboden onder een eigen vluchtnummer op een lijnvlucht die verzorgd wordt door één van die maatschappijen.

EGO Airways werd officieel opgericht in juni vorig jaar en ontving op 19 november het Air Operator’s Certificate (AOC) van de Italiaanse burgerluchtvaartautoriteit ENAC (Ente Nazionale per l’Aviazione Civile).

Vanaf eind maart biedt EGO Airways de volgende routes aan: Bari-Firenze, Bari-Forli, Bari-Parma, Catania-Firenze, Catania-Forli, Catania-Parma, Firenze-Lamezia Terme, Forli-Lamezia Terme en Parma-Lamezia Terme.

Vanaf 4 juni volgen de routes Milaan Bergamo-Rome Fiumicino en Cagliari-Forli. Zeker in het begin zal niet dagelijks tussen de meeste bestemmingen worden gevlogen. De vluchtfrequentie zal gaandeweg worden aangepast aan de populariteit van bepaalde vluchten en bestemmingen.

Op de meeste routes is er momenteel geen concurrentie van andere luchtvaartmaatschappijen. Het ter ziele gegane Alitalia had destijds een quasi monopolie op binnenlandse vluchten. Sinds de komst van de hogesnelheidstreinen die een groot deel van het land doorkruisen, is de belangstelling voor binnenlands luchtvaartverkeer gedaald. Een marktstudie overtuigde EGO Airways om het toch te proberen.

EGO Airways gebruikt voor de vluchten twee Embraer E190-100LR-toestellen die het zal leasen van German Airways en die elk plaats bieden aan 100 passagiers. Tegen de zomer komt er nog een derde toestel bij.

Tot de commerciële lijnvluchten in maart beginnen, zal EGO Airways onder meer chartervluchten verzorgen. De eerste chartervlucht werd begin december uitgevoerd, van Napels naar Schiphol. De luchtvaartmaatschappij bracht toen de voetballers van Napoli naar Nederland voor het Europa League-duel tegen AZ Alkmaar.

De start-up EGO Airways is ontstaan uit een consortium van ondernemers, van wie velen jarenlange ervaring hebben in de luchtvaartsector. De CEO van de nieuwe maatschappij is Matteo Bonecchi, tevens de bedenker en oprichter van het luchtvaartbedrijf. Bonecchi deed ervaring op bij Airbus, Alitalia en Air Europe.

De OCP Group (Officine Cooperatori Piacentini) is de belangrijkste investeerder. Deze investeringsmaatschappij werd in 1980 opgericht in Piacenza met het doel logistieke en grondtransportdiensten te ontwikkelen, maar investeerde intussen ook in de farma- en energiesector en heeft belangen in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.

Het vluchtschema waarmee EGO Airways op 28 maart zal starten.

Romeinse chef-kok presenteert lasagne uit een tube

Een lockdown kan vreemde dingen doen met mensen, ook met chef-koks. Nu de restaurants weer volledig gesloten zijn, zoeken koks naar een nuttige tijdsbesteding en beginnen ze na te denken over nieuwe creaties. Valerio Braschi, de chef van Ristorante 1978 in Rome, presenteert in zijn nieuwste menu lasagne uit een tube.

Braschi (23), die in 2017 de editie van MasterChef Italia won (en daarmee de jongste winnaar ooit was in de geschiedenis van deze culinaire talentenjacht) staat tegenwoordig in Rome bekend als de inventieve kok van 1978, een gastronomisch restaurant aan de Via Zara 27.

Wie die straat niet meteen kan situeren: dat is vlak tegenover het museum Villa Torlonia, aan de Via Nomentana.

Vier jaar nadat hij de media haalde met zijn overwinning, is de jonge chef bij culinair Rome opnieuw het gespreksonderwerp van de dag. Braschi stuurde een bericht uit waarin hij verklaarde dat het voortaan mogelijk was om je tanden te poetsen met lasagne. Daarmee trok hij natuurlijk meteen de aandacht van de culinaire pers.

Op een bijgeleverde foto is een substantie te zien die uit een tube komt, samen met een ‘tandenborsteltje’ gemaakt van pasta en een kommetje waarin brodo di parmigiano, een kaasbouillon, blijkt te zitten. Die drie elementen worden samen als een gerecht op een bord gepresenteerd. Een lasagne 2.0 dus.

De jonge kok lokt met zijn creatieve vondst in Rome gemengde reacties uit. Sommigen kunnen niet wachten tot de restaurants weer open zijn om de nieuwe ideeën uit het menu van de chef te proeven, anderen vinden het echt wel een stap te ver. Experimenteren is mooi, maar je moet niet overdrijven, zeggen sommigen.

Braschi geeft toe dat het inderdaad wel behoorlijk extreem is om een Italiaanse klassieker in die vorm te presenteren. Hij verzekert de critici echter dat, ondanks de totale verandering van uitzicht en structuur, de smaak van het gerecht volledig intact is gebleven. De mensen zullen effectief  een lekkere lasagne proeven, aldus de chef-kok.

Ristorante 1978
Via Zara 27, Rome
www.ristorante1978.it

Nieuw uniform van de Carabinieri al te zien in Rome

De Carabinieri, één van de nationale politiediensten van Italië, hebben een nieuw uniform. In Rome zijn reeds de eerste agenten te zien in de winterversie van de nieuwe outfit. In de loop van het voorjaar zal het nieuwe uniform in heel Italië opduiken en zal ook de zomerkledij worden geïntroduceerd.

De nieuwe uniformen combineren de traditionele Italiaanse modebewuste stijl met comfort. De uniformen zijn vervaardigd uit een nieuwe generatie materialen die uitgebreid werden getest vooraleer ze in productie werden genomen.

Ook de agenten zelf mochten de nieuwe kledij vooraf uitproberen zodat ze konden nagaan of ze geschikt is voor het uitvoeren van de dagelijkse operationele taken, zowel bij warmte als koude.

Ogenschijnlijk is er niet al te veel gewijzigd aan het nieuwe uniform, maar de kledij bevat wel degelijk een aantal nieuwigheden.

Het meest opvallend is de naam ‘Carabinieri’, die prominent aanwezig is en op de rugzijde werd aangebracht in witte letters op een rode achtergrond. Ook vooraan, op de rechterborst, is de naam duidelijk zichtbaar.

Het oude uniform, dat vervaardigd was uit wolmix en dat werd aangevuld met een wit overhemd en een zwarte das, platte schoenen en een leren pistoolholster, werd vervangen door een windjack.

Dat is gemaakt van een nieuwsoortig technisch textiel dat zowel waterdicht als elastisch is. Onder de jas kunnen de agenten beschikken over een coltrui en een nekwarmer als alternatief voor het witte overhemd.

Ook de traditionele broek is vervangen door een nieuw ontworpen exemplaar, hoewel ze eveneens erg vergelijkbaar is met de vorige versie. De verticaal doorlopende rode streep ontbreekt niet.

De nieuwe broek is gemaakt van speciale gemengde vezels en waterdicht. De vroegere platte leren schoenen zijn vervangen door waterdichte ‘stadslaarzen’ met een antiperforatie- en antislipzool.

Ook de klassieke lederen pistoolholster werd vervangen door een afzonderlijke riem die over het uniform wordt gegespt. De gordel bevat een uit kunststof gemaakte holster met snelsluiting. Daardoor is het wapen sneller te trekken dan tot nu toe het geval was.

De handschoenen worden vervangen door moderne zwartgrijze exemplaren, vervaardigd uit een erg soepel materiaal dat toch hard genoeg is om te beschermen tegen snijwonden.

De esthetiek lijkt niet opgeofferd voor het praktische, best wel mooi, klinkt het eerste oordeel van de kritische en modegevoelige Romeinen. Waardoor de Italiaanse Carabinieri, tenminste degenen die in Rome rondlopen, momenteel wellicht de meest stijlvolle politiedienst ter wereld is.

De Carabinieri, formeel de Arma dei Carabinieri en voorheen het Corpo dei Carabinieri Reali, voert voornamelijk binnenlandse politietaken uit. Het is één van de belangrijkste wetshandhavingsinstanties van Italië, naast de Polizia di Stato en de Guardia di Finanza.

Net als de Guardia di Finanza, maar in tegenstelling tot de Polizia di Stato, zijn de Carabinieri een militaire macht.

Als vierde tak van de Italiaanse strijdkrachten vallen ze onder het gezag van het Ministerie van Defensie.Voor activiteiten die verband houden met de openbare orde en de binnenlandse veiligheid zijn ze functioneel afhankelijk van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

In de praktijk is er een aanzienlijke overlapping tussen de jurisdictie van de Polizia di Stato en de Carabinieri, die ook via afzonderlijke alarmnummers worden gecontacteerd.

De Carabinieri fungeren ook als militaire politie voor het leger. Een aantal leden neemt regelmatig deel aan buitenlandse missies.

Het korps werd oorspronkelijk opgericht als de politie van het Koninkrijk Sardinië. Tijdens het proces van de Italiaanse eenwording werden de Carabinieri aangesteld als de ‘Eerste Kracht’ van de nieuwe nationale militaire organisatie.

Hoewel de Carabinieri hielpen bij het onderdrukken van de oppositie tijdens het bewind van Benito Mussolini, waren ze ook verantwoordelijk voor zijn ondergang.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden heel wat eenheden ontbonden door nazi-Duitsland, wat ertoe leidde dat grote aantallen agenten van de Carabinieri zich bij de Italiaanse verzetsbeweging voegden.

In 2001 werden de Carabinieri gescheiden van het leger om een afzonderlijke tak van de Italiaanse strijdkrachten te worden.

Carabinieri hebben politiebevoegdheden in heel het land en mogen altijd hun wapen dragen. Momenteel is dat een Beretta 92 FS, een half-automatisch pistool van Italiaanse makelij.

Twee Carabinieri-leden in het nieuwe uniform op wandel in Rome.

Bekijk hier het filmpje.

Regering Conte-II is voorlopig gered

Premier Giuseppe Conte heeft zowel in het parlement als de senaat een vertrouwensstemming overleefd, de regering is dus voorlopig gered. Matteo Renzi, voormalig premier en leider van het kleine partijtje Italia Viva, stortte Italië vorige week in een politieke crisis toen hij uit uit de regeringscoalitie stapte. Dat gebeurde uit onvrede met de manier waarop de regering de door Europa toegekende coronasteun van 223 miljard euro wil besteden.

In het parlement kreeg Conte een absolute meerderheid van 321 stemmen achter zich. In de senaat waren er dat na veel lobbywerk en overleg uiteindelijk 156, iets minder dan de 161 stemmen die nodig zijn voor een absolute meerderheid, maar wel voldoende om aan de macht te blijven. 140 senatoren stemden tegen. De 17 verkozenen van Italia Viva onthielden zich of bleven weg.

Opmerkelijk is dat twee leden van Forza Italia, de partij van oud-premier Silvio Berlusconi, ook hun steun aan de regering gaven. De boze partijleiding kondigde al aan dat beide senatoren meteen uit de partij worden gezet.

Zowel in de kamer als de senaat wees Giuseppe Conte op de verpletterende verantwoordelijkheid van de volksvertegenwoordigers. In het midden van de grootste gezondheidscrisis ooit en de zwaarste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog, zou een val van de regering op weinig waardering van de bevolking kunnen rekenen, zei de premier, die ook wees op de onrust die de politieke onzekerheid zou veroorzaken op de financiële markten.

Normaal blijft de regering aan tot 2023, maar er zullen de komende weken en maanden nog hindernissen opduiken. Zonder degelijke en stabiele meerderheid in het parlement en de senaat wordt besturen moeilijker omdat voor heel wat beslissingen, zoals de goedkeuring van de begroting, een absolute meerderheid nodig is.

Bovendien zal Matteo Salvini, de leider van het extreem-rechtste Lega die sinds de regering Conte-I in de oppositie zit, niet aarzelen als hij de kans ziet om vervroegde verkiezingen uit te lokken.

Het lijdt geen twijfel dat Conte snel op zoek zal gaan naar een of meer partijtjes die zijn coalitie willen steunen. Om die te overhalen liggen alvast twee snoepjes klaar in de vorm van ministerposten die vrij kwamen nadat Italia Viva de meerderheid verliet.

In het ergste geval kan Conte zelf ook altijd ontslag nemen en de regering laten leiden door een technocraat die de president kan aanstellen. Zelf heeft Giuseppe Conte weinig te verliezen: hij is partijloos, nooit verkozen en dus in feite onafhankelijk. Politieke valkuilen zijn gemakkelijker te omzeilen als geen rekening moet worden gehouden met de wensen van een partijvoorzitter.