Eén van de belangrijkste tentoonstellingen die dit najaar in Rome te zien zijn, wordt de grote expo die wordt gewijd aan de Nederlandse schilder Vincent van Gogh (1853-1890).
De tentoonstelling is vanaf 8 oktober 2022 tot 26 maart 2023 te bezoeken in Palazzo Bonaparte en pakt uit met een aantal van de beroemdste werken van de kunstenaar waaronder zijn beroemde Zelfportret.
Vincent van Gogh, Zelfportret, 1887.
olieverf op karton, 32,8 x 24 cm.
(Foto: © Kröller-Müller Museum,
Otterlo, Nederland)
Vincent van Gogh, geboren op 30 maart 1853 in Nederland, was een kunstenaar met een extreme gevoeligheid en een behoorlijk gekweld leven. Zijn aanvallen van waanzin, de lange verblijven in Saint-Paul-de-Mausole, een klooster in Saint-Rémy-de-Provence, niet ver van Arles, waarin een psychiatrisch ziekenhuis is gevestigd, de episode van het afgehakte oor, evenals het nog steeds wat mysterieuze einde van zijn leven dat op 29 juli 1890 stopte met een schot in de borst (het is nooit volledig duidelijk geworden of het om een zelfmoord of moord ging), blijven tot de verbeelding spreken.
Ondanks een leven doordrenkt van tragedie, schilderde van Gogh die slechts 37 jaar zou worden, een indrukwekkende serie meesterwerken, vergezeld van sublieme geschriften (de beroemde ‘Brieven’ aan zijn broer Theo), waarmee hij een unieke stijl uitvindt die hem tot één van de beroemdste schilders in de kunstgeschiedenis heeft gemaakt.
De tentoonstelling in Rome reconstrueert aan de hand van zestig werken en vele biografische getuigenissen het menselijke en artistieke verhaal van de schilder en toont zo de universele grootheid van de Nederlandse kunstenaar aan. De tentoonstelling is een realisatie van Arthemisia en wordt georganiseerd in samenwerking met het Kröller Müller Museum in Otterlo (Nederland) en werd samengesteld door Maria Teresa Benedetti en Francesca Villanti.
Het is van 2010 geleden dat er in Rome nog eens een grote overzichtstentoonstelling rond de schilder Vincent Van Gogh te zien was. In het tentoonstellingscircuit was dat toen één van de grootste publiekstrekkers van het jaar.
Twaalf jaar geleden waren er ruim zeventig werken van de Nederlandse meester te zien, naast bijna veertig schilderijen van beroemde tijdgenoten en voorbeelden voor Van Gogh, waaronder Millet, Cézanne, Pissaro, Seurat en Gauguin.
Vóór die memorabele expo was het al 22 jaar geleden dat er nog eens een tentoonstelling over en rond Vincent van Gogh in Rome neerstreek en de organisatoren hadden een ongelooflijke inspanning gedaan om de beste Van Gogh’s wereldwijd samen te krijgen in Rome. Dat was ook behoorlijk goed gelukt.
Evenementen rond de uit het Nederlandse Zundert afkomstige schilder kunnen in Rome steevast rekenen op zeer veel belangstelling. Ook de multi-mediale reizende tentoonstelling Van Gogh Alive – The Experience die in 2017 te bekijken was in Palazzo degli Esami aan de Via Girolamo Induno in Trastevere kende veel succes.
Ook elders in Rome kan je – zonder twijfel in veel rustiger omstandigheden – werk van Van Gogh bekijken. In de Galleria Nazionale d’Arte Moderna e Contemporanea (Viale delle Belle Arti 131 ) bevindt zich ondermeer L’Arlesiana, een vrouw uit Arles, en het fraaie ll Giardiniere, de Tuinman.
In mei 1998 werden deze doeken samen met een werk van Cézanne gestolen uit het museum. Na twee maanden werden ze onbeschadigd teruggevonden. Sindsdien zijn ze – wat beter beveiligd – opnieuw te bekijken in de voormelde Galleria.
Palazzo Bonaparte bevindt zich in het stadshart, op de hoek van de Via del Corso en Piazza Venezia. Het gebouw opende na een langdurige restauratie in oktober 2019 de deuren en startte toen meteen sterk met de indrukwekkende tentoonstelling Impressionisti Segreti.
Palazzo Bonaparte werd gebouwd door Giovanni Antonio De Rossi voor markies Giuseppe Benedetto. Het gebouw kwam achtereenvolgens in handen van de familie d’Aste, de familie Rinuccini en de familie Misciatelli. Het enorme pand heet officieel eigenlijk Palazzo Misciatelli, maar wordt in de volksmond steevast Palazzo Bonaparte genoemd, vooral omdat anders niemand weet welk gebouw wordt bedoeld. Palazzo Bonaparte is niet te verwarren met Palazzo Primoli aan Piazza Ponte Umberto I, waar het Museo Napoleonico gevestigd is.
In 1972 kwam Palazzo Misciatelli/Bonaparte in handen van verzekeringsmaatschappij Assitalia (later INA Assitalia) waarvan de activiteiten in 2013 volledig werden opgenomen in Generali Italia SpA, de huidige eigenaar. Dat is vandaag de grootste verzekeringsmaatschappij van Italië.
Het gebouw wordt beheerd in samenwerking met het Italiaanse bedrijf Arthemisia dat gespecialiseerd is in het organiseren van tentoonstellingen.
De naam Bonaparte op het dakgedeelte bleef tot vandaag bewaard. Het gebouw kreeg deze naam omdat Letizia Ramolino, de moeder van Napoleon Bonaparte, na de val van het Franse keizerrijk in dit gebouw ging wonen. Ze is er in 1836 ook gestorven.
Het gerestaureerde Palazzo Bonaparte is ook op zichzelf een bezoek meer dan waard. Zowat 3.000 m² fraaie mozaïeken, schitterende fresco’s en stucwerk, worden samengebald in een barokke omgeving met renaissance-trekjes, ontworpen door Giovanni Antonio De Rossi.
De architect heeft er twintig jaar aan gewerkt, van 1657 tot 1677. Een bezoek aan Palazzo Bonaparte is dan ook een ontdekking, die begint met het grote atrium, de trap en de fraaie vloer met het monument van Canova, die overigens ook de open haarden van de negen kamers ontwierp.
Van Gogh
Palazzo Bonaparte
Piazza Venezia 5, Rome
Informatie en reserveringen: tel. +39 06 87 15 111
Klik hier voor online ticketreservaties
https://www.mostrepalazzobonaparte.it
De catalogus wordt uitgegeven door Skira.
VINCENT VAN GOGH – ACHTERGROND
De Nederlandse schilder, tekenaar en graficus Vincent Willem van Gogh werd geboren in Groot-Zundert op 30 maart 1853. Hij was de oudste zoon van een dominee. Drie van zijn ooms waren kunsthandelaar en reeds in 1869 kwam Vincent in het Haagse filiaal van de kunsthandel Goupil als leerling, van waaruit hij naar Londen en Parijs werd gezonden.
Na enkele jaren maakte zijn interesse in de romantische schilderkunst, vooral Jean-François Millet, plaats voor een fanatieke belangstelling voor theologie. Hij verliet de kunsthandel, werkte enkele maanden als hulpprediker in Engeland en keerde eind 1876 naar Nederland terug met het plan theologie te studeren. Hij haalde het staatsexamen niet en ging praktisch, als prediker, werken in de Borinage.
De daaropvolgende moeilijke jaren waren beslissend voor zijn leven. Hij werkte als een bezetene en leefde als de armste mijnwerkers. Juist hierdoor maakte hij zich onmogelijk; in de zomer van 1880 werd hij ontslagen. Zijn fanatisme richtte zich nu op het geheel beheersen van de tekentechniek.
Het jaar 1881 bracht Van Gogh grotendeels door bij zijn ouders in Etten en tekende, nog enigszins stijf, vooral boerenfiguren. Van december 1881 tot september 1883 woonde hij in Den Haag, studeerde er bij zijn neef Anton Mauve (maar was in feite toch autodidact) en leefde samen met Sien, de (ongehuwde) moeder van een kind en in verwachting van een tweede, die vele malen model heeft gestaan voor zijn tekeningen.
In deze Haagse periode ontstonden zijn eerste oorspronkelijke werken, vooral – soms met waterverf verlevendigde – tekeningen van mensen en landschappen. Ernstige conflicten leidden tot een breuk met Mauve en Sien. In september 1883 zocht hij een toevlucht in het arme Drentse land, waar enkele donkere, sombere landschappen ontstonden.
Van december 1883 tot november 1885 woonde hij weer bij zijn ouders, thans te Nuenen. Deze Nuenense periode is de belangrijkste van zijn verblijf in Nederland. Hij hield zich diepgaand bezig met theoretische studies, zijn werk verhevigde zich, hij trachtte, nadrukkelijk, zich met zijn motieven te vereenzelvigen.
Hij wilde ‘boerenschilder’ worden en weigerde aandacht te schenken aan het palet van de impressionisten, waarop zijn broer Theo, kunsthandelaar in Parijs, met wie hij reeds sinds zijn negentiende jaar regelmatig correspondeerde en die hem zeer na stond, hem opmerkzaam maakte.
Van Gogh wilde zich uitdrukken door middel van donkere aardkleuren en schilderde hier het meesterwerk van zijn Hollandse periode, De aardappeleters (foto hieronder).
Vervolgens kwam hij opnieuw in moeilijkheden met zijn omgeving (zo verbood de pastoor de bevolking model te staan voor van Gogh) en de schilder vertrok naar Antwerpen. Daar werkte hij weliswaar in de academie, maar zijn modellen vond hij in het havenkwartier.
Van Gogh ontdekte er het werk van Rubens en bestudeerde Japanse houtsneden, een bezigheid die hij voortzette tijdens zijn verblijf in Parijs (maart 1886 – februari 1888). Daar maakte hij ook kennis met het werk van de impressionisten en volgde tijdelijk het neo-impressionisme.
Het was echter vooral de schilderwijze van Paul Gauguin die hem sterkte in de mening dat het impressionisme slechts een doorgangsstadium in een ontwikkeling was. Zijn eigen werk werd helderder, soms stralend van kleur, vrijer van toets en kernachtiger en het kreeg voor het eerst enige waardering.
Van Gogh vertrok in februari 1888 naar Arles in de Provence om er in het sterkere licht en de eenvoudige omgeving nieuwe inspiratie te zoeken. De eerste stukken die hij hier schilderde zijn de tedere landschappen met bloeiende bomen die doen denken aan Japanse landschappen. Een doek zoals Schepen op het strand van Saintes-Maries verraadt duidelijk hoe gegrepen hij was door de Japanse kunst.
De periode in Arles, die een hoogtepunt vormt in van Goghs werkzaamheid ondanks tijden van depressie, duurde tot mei 1889. Hij had er met Gauguin een kunstenaarscentrum willen stichten en van oktober tot eind december 1888 hadden de vrienden er inderdaad samen gewerkt, maar de relatie eindigde in een dramatische breuk.
Van Goghs geestelijke evenwicht, toch al uitermate labiel, raakte nog meer verstoord. Driemaal werd hij opgenomen in het plaatselijke ziekenhuis tot hij, niet meer terug durvend naar zijn eigen huis, toevlucht zocht in de inrichting voor zenuwpatiënten van dr. Peyron in Saint-Rémy.
Ook hier bleef hij werken, soms ook buiten, en er ontstonden werken die behoren tot de beste van zijn oeuvre. Ze zijn grootser en somberder dan de in Arles geschilderde doeken en zijn zeer duidelijk symbolisch bedoeld. De genres waren voornamelijk landschap en stilleven. Net als vroeger varieerde hij vaak op eigen werk.
Kort voor zijn vertrek uit de inrichting schilderde van Gogh nog enkele stukken die aan de eerste, rustige tijd in de Provence herinneren. Daarna reisde hij naar Parijs en bracht de laatste twee maanden van zijn leven door bij dr. Gachet (in het naburige Auvers. In deze korte periode ontstonden een naar verhouding onbegrijpelijk groot aantal werken, deels met zeer hevige accenten en van ongelijke kwaliteit.
Algemeen wordt aangenomen dat Van Gogh zichzelf op 27 juli 1890, 37 jaar oud, in de borst schoot met een revolver. De Amerikaanse kunstkenners Steven Naifeh en Gregory White Smith concluderen in hun biografie Van Gogh: The Life uit 2011 echter dat van Gogh geen zelfmoord heeft gepleegd.
Het dodelijke schot zou gelost zijn tijdens een onduidelijk voorval met een groepje jongeren die de schilder al dagen hinderlijk volgden. De oudste van hen zou een wapen van zijn vader in zijn bezit hebben gehad. De biografen wijzen er op dat het vuurwapen nooit is gevonden en dat uit het medisch rapport blijkt dat de schootsafstand minstens 5 m moet zijn geweest. Verder werd het pistool van schuin boven de linkerborst afgevuurd, wat een onwaarschijnlijke positie is voor een (rechtshandige) zelfmoordenaar.
De omstandigheden die tot van Goghs dood leidden zijn nooit helemaal opgehelderd. Vast staat wel dat de schilder in de dagen die verliepen tussen zijn verwonding en overlijden, de hoop heeft uitgesproken dat de kogel zou worden verwijderd. De plaatselijke artsen waren echter geen chirurgen en durfden de kogel niet uit zijn buik te verwijderen. De infectie werd Vincent fataal. Een half jaar later overleed ook Theo. Beide broers liggen begraven op de begraafplaats van Auvers-sur-Oise.
Vincent van Gogh wordt vandaag beschouwd als één van de grootste kunstenaars van de negentiende eeuw. Bewust week hij af van de natuurgetrouwe weergave van de aanschouwde werkelijkheid terwille van de symbolische uitdrukkingswaarde.
De invloed van zijn werk is van uitzonderlijke betekenis geweest voor de ontwikkeling van de schilderkunst in Europa en de Verenigde Staten. Ongeveer 850 werken en een even groot aantal tekeningen zijn met zekerheid van hem bekend.
De belangrijkste verzamelingen zijn die van ir. V.W. van Gogh, de erfgenaam van zijn broer Theo, sinds 1973 ondergebracht in het Rijksmuseum Vincent van Gogh in Amsterdam, en die in het Rijksmuseum Kröller-Müller in Otterlo.
Guido Calza en een beeldengroep van worstelaars, op 
S.P.Q.R. - Romenieuws 