Romeinse bibliotheek uit de tweede eeuw ontdekt in Keulen

Bij opgravingen in Keulen hebben archeologen de fundamenten ontdekt van een Romeinse bibliotheek uit de tweede eeuw. Keulen was toen al uitgegroeid van van een Romeinse nederzetting tot een behoorlijke stad. De fundamenten van de bibliotheek die omstreeks 150 na Chr. werd gebouwd zullen worden geïntegreerd in de nieuwbouw. Een deel van de bibliotheek zal in de toekomst te zien zijn in de ondergrondse parkeergarage van het  gemeenschapscentrum. Dankzij de vondst mag Keulen zich de trotse bezitter noemen van het oudste bibliotheekgebouw van Duitsland.

Tijdens de bouw van een nieuw evangelisch gemeenschapscentrum aan de Antoniterkirche in de binnenstad van Keulen, stuitten onderzoekers vorig jaar verrassend op resten van massieve muren.  Aanvankelijk werd gedacht dat het ging om de overblijfselen van een publieke vergaderruimte, maar al gauw bleek dat de muren een eigenaardige, nisachtige structuur vertoonden.

Na intensieve naspeuringen en vergelijkingen met andere bouwwerken uit de oudheid, onder meer in Efeze en Bergama (het vroegere Pergamon) in Turkije, Alexandrië en Rome, werd duidelijk dat op deze plek op de linker Rijnoever in Keulen ooit een Romeinse bibliotheek heeft gestaan. Het gebouw was 20 bij 9 m groot en had ook nog een aanbouw. Het pand had vermoedelijk twee verdiepingen. “Hier hebben zich ongetwijfeld duizenden boekrollen en perkamenten bevonden die konden worden geleend”, aldus Marcus Trier, de directeur van het Romeins-Germaans Museum in Keulen.

Tot enkele decennia vóór Christus leefden in het gebied dat tegenwoordig Keulen is de Eburonen. Nadat Julius Caesar hen had verslagen, kregen de Ubii, een Germaanse stam, van veldheer Marcus Vipsanius Agrippa, de schoonzoon van keizer Augustus, toestemming om zich op de door de Romeinen gecontroleerde linkeroever van de Rijn te vestigen. Zij stichtten in 38 v. Chr. een nederzetting op een eilandje in de Rijn, het Oppidum Ubiorum.

De plek was bestemd om het bestuurlijke centrum van de provincie Germania Inferior te worden. De Romeinen vestigden er het hoofdbestuur en de gouverneurszetel en hier bevond zich ook het hoofdkwartier van de Romeinse Rijnvloot. De nederzetting groeide uit tot een flinke stad en ontwikkelde zich snel tot een belangrijke rivierhaven, waar handel en industrie (vooral de fabricage van glas) bloeiden.

Ter ere van Agrippa’s kleindochter Agrippina (de Jongere), de moeder van keizer Nero, die hier in het jaar 15 werd geboren en later de echtgenote van keizer Claudius zou worden, werd de stad omgedoopt tot Colonia Claudia Ara Agrippinensium (CCAA) en werd ze ommuurd. De inwoners van de stad werden lange tijd Agrippinenses genoemd.

Romeins Festival in Museumpark Archeon

In het Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn (Nederland) heeft van zondag 29 juli tot en met .zaterdag 11 augustus voor de negentiende keer het Romeins Festival plaats. Op 4 augustus is er een Roman Night met onder meer een groots gladiatorengevecht. Tijdens het festival zijn onder meer  verschillende kampplaatsen van de verschillende bezoekende groepen te zien. Dit jaar zijn tijdens het Romeins Festival in Archeon liefst vijf groepen uit vijf landen aanwezig. De bezoekende groepen zijn Legio Secvnda Avgvsta (Engeland), Legio II Avgvsta (Nederland), The Antonine Guard Legio VI Victrix (Schotland), Romans Ireland Legio VIII Avgvsta (Ierland) en Legio Secvnda Consvlaris (Italië).

Omdat zij allemaal uit een andere regio van het Romeinse Rijk komen, zijn er naast de vele overeenkomsten ook verschillen te zien. Zo zijn er naast diverse legeronderdelen bijvoorbeeld ook inheemse hulptroepen met hun typische eigenaardigheden. De soldaten zijn vergezeld van hun vriendinnen en kinderen, inheemse en Romeinse slaven, gladiatoren ter lering en vermaak en ambachtslieden die geld verdienen met de verkoop van hun producten aan het leger. Dagelijks zijn er zowel burger- als militaire demonstraties. Ook zijn er onder meer een hospitaal, een taverne, een gladiatorenbarak en een aantal werkplaatsen.

Heel wat re-enacters die de rol van een Romein op zich nemen zijn beroepshalve archeoloog, historicus of docent geschiedenis. Andere leden oefenen in het dagelijkse leven een ambacht uit als goudsmid of kunstschilder. Deze vaardigheden kunnen zij goed gebruiken in hun eigen Romeinse groep waar zij technieken uit het verleden weer tot leven wekken. Ook de Romeinse manier van koken, kleding maken en het huishouden hebben raakvlakken met de moderne tijd. Zo werden onder meer kippen, walnotenbomen, prei en selderij door de Romeinen meegebracht naar onze streken. Beroemd en berucht is de Romeinse smaakmaker garum. Dit goedje zou vergelijkbaar zijn met Thaise vissaus en wordt nog steeds ongeveer op dezelfde manier gemaakt en gebruikt in de Aziatische keuken.

In Alphen aan den Rijn zijn veel Romeinse artefacten opgegraven. Zowel het castellum (fort) in Zwammerdam als dat in Alphen-Stad zijn goed gedocumenteerd. Sinds de opening zijn veel lokale vondsten in het Romeins Museum naast Archeon te zien, compleet mét uitleg en soms een reconstructie zodat duidelijk is waar je nu eigenlijk naar kijkt of hoe het object werd gebruikt. De Romeinse groepen maken gebruik van collecties zoals deze om hun persoonlijke uitrusting en materiaal te reconstrueren.

Het Romeinse leger gebruikte grote transportschepen om manschappen en goederen over de rivieren te vervoeren. De Oude Rijn was zo’n belangrijke transportader. Zes schepen zijn bij het fort Nigrum Pullum (Zwammerdam) vlakbij Archeon gevonden. Deze schepen liggen allemaal in het museumpark. Op de Restauratiewerf in de Romeinse afdeling wordt één van deze schepen gerestaureerd of eigenlijk in elkaar gezet.  Bezoekers mogen zelfs meehelpen.

Museumpark Archeon is tijdens het Romeins Festival dagelijks open van 10 tot 17 uur.

Aantal bezoekers archeologische site Sagalassos fors gestegen

De jongste opgravingscampagne in Sagalassos, een antieke Romeinse stad in het Taurusgebergte in West-Turkije, is volop aan de gang. Archeologen en studenten van de KU Leuven voeren hier al vele jaren innovatieve onderzoeksprojecten uit. Sommige monumenten in de stad worden ook gerestaureerd. Campagneleider Jeroen Poblome, de opvolger van prof. Marc Waelkens, brengt op de Sagalassos-website en via de Sagalassos-nieuwsbrief regelmatig verslag uit van wat er momenteel in Sagalassos gebeurt.

Momenteel kan het team van de Leuvense universiteit rekenen op erg veel belangstellende bezoekers. Vorig weekend bezochten zelfs meer dan 3.500 mensen de archeologische site, goed voor een vijftigtal bussen per dag en enige chaos op de parking. Informatie over de geschiedenis van Sagalassos lees je hier en praktische info betreffende een bezoek aan Sagalassos vind je op deze link.

“Sinds dit voorjaar wordt Sagalassos inderdaad veel drukker bezocht dan ooit tevoren. We vangen daarbij vaak op dat we het nieuwe of het kleine Efeze zijn. Hoewel zeker in Turkse termen dit een vergelijking van betekenis is, willen we natuurlijk niets liever dan gewoon Sagalassos blijven. En klein, tja, dat is ook niet ons uitverkoren predicaat, althans niet qua inzet van het team”, lacht Jeroen Poblome.

Het onderzoeksproject kan je steunen door lid te worden van de Vrienden van Sagalassos.

Twee dagen staking bij Ryanair

De eerder aangekondigde tweedaagse staking bij de Ierse luchtvaartmaatschappij Ryanair die morgen en overmorgen gepland is zal naar schatting minstens 23.000 Belgische passagiers treffen. Daarbij horen ook de buitenlandse reizigers die (bijvoorbeeld) vanuit Nederland de grens oversteken en vanuit België vertrekken. Ook het Italiaanse Ryanair-personeel staakt.

Zowel woensdag als donderdag zullen vanuit Charleroi zeker 48 vluchten worden geschrapt, in Brussel zou het om 22 vluchten per dag gaan. Ryanair heeft al laten weten dat dit aantal nog kan oplopen indien minder werknemers komen opdagen dan verwacht. Het Belgische, Italiaanse, Portugese en Spaanse personeel van Ryanair staakt omdat het de werkomstandigheden bij de maatschappij slecht vindt.

Romeinen jaagden al op walvissen

Een team van Britse archeologen en ecologen heeft op verschillende sites in het uiterste zuiden van Spanje (bij Cadiz en Gibraltar) oude botten opgegraven die ze toeschrijven aan noordkapers en aan grijze walvissen, twee soorten die vroeger dichtbij de West-Europese kusten leefden. De wijfjes van de twee walvissoorten gebruikten de Spaanse en Noord-Afrikaanse kustwateren om hun jongen te werpen. De vondsten in de buurt van de Straat van Gibraltar wijzen er volgens de onderzoekers op dat in de Romeinse oudheid al een behoorlijk bloeiende walvisjacht en -nijverheid bestond. Dat schrijft Eos Wetenschap.

De archeologen ontdekten in totaal een tiental walvisbotten op vijf verschillende sites. Ze dateren allemaal uit de periode vlak vóór het begin van de jaartelling en van vlak erna. De wetenschappers gebruikten het nog aanwezige DNA in de walvisbotten om de soorten te identificeren. Noordkapers en grijze walvissen komen tegenwoordig enkel nog in de diepzee voor en zelden in de buurt van Europese kusten. Wellicht heeft dit te maken met de eeuwenlange walvisjacht waarmee de Romeinen dus een begin maakten.

De sites waar ze werden gevonden konden eerder al geïdentificeerd worden als oude Romeinse productiefaciliteiten voor garum, de fameuze Romeinse vissaus. De Spaanse kusten rond de Straat van Gibraltar waren een belangrijk centrum voor de Romeinse visindustrie. Op veel plekken zijn resten van grootschalige visbedrijven gevonden. In die complexen werden grote vissen zoals tonijn verwerkt en geëxporteerd.

De vondst van de walvisbotten levert geen tastbaar bewijs dat de Romeinen structureel walvissen vingen. Het zou evengoed kunnen dat de Romeinen walvisvlees verwerkten als er toevallig een dier aanspoelde op de kust. Maar het feit dat op verschillende plekken walvisresten werden aangetroffen maakt het erg aannemelijk dat er wel degelijk op de dieren gejaagd werd. Walvissen spoelen niet iedere dag aan.

Ook is er het verhaal van Plinius de Oudere waarin hij vertelt over orka’s die voor de kust van wat nu Cadiz is, op jonge walvissen joegen. Dat toont aan dat 2000 jaar geleden wel degelijk walvissen in de Spaanse kuststreken werden waargenomen. Het is dus zeker mogelijk dat de Romeinen in staat waren de grote dieren te vangen, zeker als de walvissen zich regelmatig in de buurt van de kust ophielden.

EXTRA INFORMATIE:

• The Royal Society Publishing
• University of York

Even genieten van de Estate Romana 2018

In Rome is het jaarlijkse zomeranimatieprogramma, de Estate Romana 2018, al meer dan een maand in volle gang. Ook dit jaar kan je tot 30 september genieten van talrijke culturele activiteiten, waaronder films, lezingen, concerten, theater en nog veel meer. Het Estate Romana-festival wordt al sinds 1977 elke zomer door de de stad Rome georganiseerd en vindt plaats op verschillende locaties in het centrum en de buitenwijken.

Ook wij doen het tot 15 augustus wat rustiger aan, wat betekent dat je tot die datum hier slechts sporadisch een nieuwsje zal kunnen lezen. In afwachting vind je hier alvast ook de (voorlopige) kalender met activiteiten die S.P.Q.R. de komende weken en maanden organiseert. Deze agenda wordt binnenkort nog aangevuld. Clubleden van S.P.Q.R. worden natuurlijk persoonlijk op de hoogte gehouden. Voor wie deze dagen op reis vertrekt: we wensen jullie een heel deugddoende vakantie, in Rome, Italië of elders!

Tweede ingang voor Vaticaanse Musea

Er wordt momenteel volop gebouwd aan een tweede ingang voor de Vaticaanse Musea. Die moet er mede voor zorgen dat de soms zeer lange wachtrijen sneller worden weggewerkt en het museum, één van de drukst bezochte ter wereld, eenvoudiger toegankelijk maken.

De ingreep maakt deel uit van een pakket andere maatregelen die een bezoek aan de beroemde musea moeten vergemakkelijken. Bezoekers van de Vaticaanse Musea kunnen al langer hun tickets online bestellen. Onder de vorige museumdirecteur, prof. Antonio Paolucci, werden de openingsuren gevoelig uitgebreid, met onder meer de introducties van nocturnes op vrijdagavond in de maanden mei, juni, juli, september en oktober en andere speciale rondleidingen zoals een bezoek in de ochtend met een ontbijt en privérondleidingen.

De huidige ingang van de Vaticaanse musea is gelegen aan de Viale Vaticano, ongeveer 850 m vertrekkend vanaf het Sint-Pietersplein (naar rechts als je vóór de basiliek staat). De metrohalte Cipro bevindt zich op zowat 600 m van de museumingang. Volgens kunsthistorica Barbara Jatta, die op 20 december 2016 door paus Franciscus benoemd tot directrice van de Vaticaanse Musea, zal de nieuwe ingang het museumbezoek niet alleen vereenvoudigen, maar er ook voor zorgen dat de minder bekende onderdelen zoals het Museo Etnologico door het grote publiek ontdekt worden.

Volgens Jatta worden de museumzalen, met als blikvanger de Sixtijnse Kapel, dagelijks door ongeveer 25.000 belangstellenden bezocht. Het aantal bezoekers blijft bovendien jaar na jaar stijgen. Wie het museum in alle rust wil bezoeken, krijgt het advies om van dinsdag tot vrijdag tussen 12 en 2 uur ’s middags langs te komen. Dat blijkt momenteel de rustigste periode te zijn, al is het begrip rustig in de Vaticaanse Musea natuurlijk relatief.

Jatta legt ook de nadruk op het belevingsaspect tijdens het museumbezoek. Zo is er sinds maart ook een hoogtechnologische, driedimensionale voorstelling te zien op basis van het werk van Michelangelo, waarvoor de Britse popartiest Sting de muziek componeerde.

In een recent interview verklaarde Jatta dat ze zich vaak enorm ergert aan het lompe en cultuurloze gedrag van sommige bezoekers. Mensen schrikken er niet voor terug om kauwgom te plakken onder houten banken uit de zeventiende eeuw. Schoonmakers vinden elke dag massa’s achtergelaten voorwerpen, waarvan halflege waterflessen nog tot de onschuldigste voorwerpen behoren.

Tijdens de recente officiële opening van een gerestaureerd deel van het museum zette een vader zijn kind gewoon bovenop een museumstuk om een foto te kunnen maken. Van dit soort verhalen, die steevast getuigen van een gebrek aan respect, heeft de directrice er helaas een heleboel in voorraad.